Blask minionych dni – reportaż z Wieczornicy patriotycznej (28.09.2017)
Grupa z Publicznego Gimnazjum Nr 1 w Woli Rzędzińskiej
W dzisiejszych czasach niemal każdemu z nas towarzyszy nieodparte wrażenie, że czas mija szybciej niż zwykle. Codzienny pośpiech zabiera wiele cennych i jakże ulotnych chwil, które nierzadko pozostają niezauważone. Pojawia się następująca refleksja: skoro teraźniejszość jest niezauważana, to co z przeszłością, z wydarzeniami lat minionych, które miały wpływ na kształtowanie się czasów obecnych? Wielu, szczególnie młodych ludzi, zdaje się być nieświadomymi licznych historii, nie tylko tych najważniejszych i powszechnie znanych, ale także takich, które być może rozgrywały się tuż obok naszej codziennej drogi do szkoły, miejsc z pozoru nic nieznaczących, lecz mających doniosłe znacznie dla tej Małej Ojczyzny. Szczęśliwie, wiele inicjatyw ma na celu przybliżenie i upamiętnienie lokalnych wydarzeń wyraźnie wpisujących się w całą historię Polski.
Wieczornica patriotyczna „Pamięć niezapomniana” połączona z sesją naukową na temat Szlaku Frontu Wschodniego 1914–1915 na terenie Galicji oraz cmentarzy wojennych z tego okresu w Gminie Tarnów, która odbyła się 28.09.2017 roku w Szkole Podstawowej Nr 2 w Woli Rzędzińskiej, była właśnie takim projektem i jednocześnie inauguracją obchodów stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości w Gminie Tarnów.
Wydarzenie to spotkało się z zainteresowaniem lokalnej społeczności; świadczy o tym fakt, że wzięło w nim udział wielu mieszkańców zarówno młodych, jak i starszych wiekiem, nauczycieli, znamienitych gości oraz przedstawicieli miejscowego samorządu wraz z wójtem Gminy Tarnów Grzegorzem Koziołem, który swoim przemówieniem otworzył uroczysty patriotyczny wieczór, wspominając między innymi o tym, jak wielką rolę w naszym życiu odgrywa historia i tradycja, a także obwieszczając uroczyście, iż niniejszym w Gminie Tarnów oficjalnie rozpoczęto obchody stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości.
Następnie głos zabrali kolejno Teresa Pantera, dyrektor Szkoły Podstawowej Nr 2 w Woli Rzędzińskiej, a następnie Agnieszka Grzegórzek-Zając, która wraz z Mariuszem Widawskim była pomysłodawczynią wydarzenia. Wspomniani nauczyciele zrealizowali projekt niezwykle istotny z punktu widzenia krzewienia wartości patriotycznych i budowania świadomości historyczno-kulturowej wśród młodzieży. Omawiane działania są częścią projektu „Filmowe małe ojczyzny”, realizowanego przez Stowarzyszenie Edukacyjno-Kulturalne ,,Venae Artis” w partnerstwie z Centralnym Gabinetem Edukacji Filmowej w Łodzi. Projekt dofinansowany został przez Muzeum Historii Polski w ramach programu „Patriotyzm Jutra”.
Głównym celem przedsięwzięcia jest wychowanie świadomych swej tożsamości odkrywców historii „Małych Ojczyzn”, przywracanie pamięci związanej z regionalnymi wydarzeniami oraz propagowanie lokalnego patriotyzmu. Ponadto podjęte działania mają przyciągnąć uwagę szerszej rzeszy odbiorców tak, aby zwykli ludzie zainteresowali się wspomnianą tematyką i podejmowali różnorodne, aktywne działania, zmierzające do głębszego zainteresowania się przeszłością, która konstytuuje nas w teraźniejszości.
Nie powinno dziwić, że zespół z naszej szkoły tematykę związaną z setną rocznicą odzyskania niepodległości przez Polskę w wyjątkowy sposób wykorzystał jako przedmiot swoich prac, przywołując istotne wydarzenia z lokalnej historii tamtego okresu, szczególnie zajmując się kwestią cmentarzy wojennych z czasów Wielkiej Wojny, miejsc, które każdy z nas zna, lecz niezupełnie rozumie ich sens symboliczny. Jest to kolejny przykład, jak nie pozwolić umrzeć lokalnym wydarzeniom i pozwolić im się narodzić na nowo w świadomości lokalnej.
Kolejnymi punktami Wieczornicy patriotycznej były dwa wystąpienia naukowe. Pierwsze poświęcone było tarnowskim epizodom na drodze do odzyskania niepodległości, natomiast drugie traktowało stricte o cmentarzach wojennych czasów Wielkiej Wojny.
Pierwszy z wykładów został wygłoszony przez Janusza Kozioła – zastępcę dyrektora ds. naukowych w Muzeum Okręgowym w Tarnowie. Przedmiotem jego rozważań były losy Galicji podczas I wojny światowej, a szczególne miejsce w narracji prelegenta poświęcone zostało Tarnowowi i roli, jaką jego mieszkańcy odegrali w tych jakże trudnych czasach. Historyk poruszył wiele ciekawych wątków, których nie sposób przywołać w jednej krótkiej relacji. Jednakże zaznaczyć należy, że w Tarnowie ruchy niepodległościowe miały swoje sięgające połowy XIX wieku tradycje. Nie powinno zatem dziwić, że w chwili, kiedy odzyskanie wolności przez naszą Ojczyznę stawało się coraz bardziej realne, właśnie Tarnów stanowił forpocztę ruchów niepodległościowych w tamtych czasach. Przemawia za tym fakt, że tuż po ogłoszeniu Aktu 5 listopada 1916 roku na Ziemi Tarnowskiej zostały rozbudzone nadzieje i pokrzepiony duch miłości do Ojczyzny; przedstawiciele elit Galicji kreślili plany połączenia się z planowaną monarchią konstytucyjną. To, co szczególnie zwróciło uwagę słuchaczy, to brawurowa uchwała podjęta przez Radę Miasta Tarnowa 9 listopada 1916 roku o przemianowaniu ulicy Krakowskiej na ulicę Niepodległości. Historycy podkreślają, że był to krok niezwykły i zarazem odważny, dodatkowo uświetniony uroczystą mszą świętą. Postać, która rysuje się w sposób szczególny na tle tych niespokojnych czasów, to prawnik, poseł do Rady Państwa w Wiedniu i Sejmu Krajowego Galicji, członek Polskiej Komisji Likwidacyjnej oraz burmistrz Tarnowa w tych przełomowych i trudnych chwilach, a przede wszystkim wzorowy patriota – Tadeusz Tertil. Odznaczenie go pośmiertnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski przez Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w 2008 roku uwydatnia jego rolę w kształtowaniu się pierwszych zrębów niepodległego państwa. Był on człowiekiem niezwykłym, oddanym bezgranicznie swej pracy i miastu. Można pokusić się porównaniem go do XIX-wiecznych pozytywistów, którzy byli wierni swym ideałom i nigdy nie poddawali się. Starał się urzeczywistnić marzenia o odzyskaniu niepodległości, podejmował wiele inicjatyw i współpracował z lokalnymi elitami oraz ze zwykłymi mieszkańcami, między innymi organizując pomoc dla Legionistów i potrzebujących, co było zupełnie normalne w tarnowskim środowisku. Warto zaznaczyć także, że dobrze zasymilowana ludność żydowska była włączona w tego rodzaju działania. Z ważniejszych wątków tarnowskiej drogi do niepodległości koniecznie przywołać trzeba fakt, iż to właśnie Tarnów stał się pierwszym niepodległym miastem w Polsce (a pamiętać trzeba, że jego niewola była znacznie dłuższa niż książkowe 123 lata, jako że Tarnów trafił w ręce austriackie już podczas pierwszego rozbioru). „Pierwsze niepodległe” było możliwe dzięki bardzo dobrej organizacji przewrotu wojskowego i sprawnemu przejęciu władzy cywilnej i wojskowej przez Polaków rankiem 31 października 1918 roku. Co ważne, Tarnów uprzedził w niepodległości nie byle kogo, bo sam Kraków. Przechodząc ulicami naszego miasta, szczególnie w okolicach pasażu Tertila, można poczuć obecność tamtych postaci i tamtych wydarzeń.
Kolejny z wykładów poruszał równie ciekawą materię – cmentarze wojenne na terenie Gminy Tarnów. Wygłoszony został przez Adama Rybę – dyrektora Centrum Obsług Szkół i Przedszkoli Gminy Tarnów. Obecność wspomnianych cmentarzy, które poniekąd „wrosły” w otaczającą nas okolicę, powinna za każdym razem przypominać nam o krwawych walkach toczonych na terenie Galicji Zachodniej (m.in. w okolicach Tarnowa i Gorlic) na przełomie 1914 i 1915 roku pomiędzy armią rosyjską i armią C.K. Austro-Węgier. W starciach poległo wielu żołnierzy rożnych narodowości, między innymi: Polacy, Austriacy, Niemcy, Rosjanie, Węgrzy, Bośniacy, Słoweńcy, Czesi i Włosi. Właśnie o nich powinniśmy w sposób szczególny pamiętać, spoglądając w stronę cmentarzy, często ukrytych pomiędzy leciwymi drzewami. Wykładowca podkreślał, że obiekty tego typu stanowią atrakcję turystyczną nie tylko Gminy Tarnów, ale i całej Małopolski. Oprócz walorów architektonicznych są przede wszystkim pomnikami, swego rodzaju świadectwami tamtych chwil, które wpisały się nie tylko w historię Polski, ale i Europy. Jeden z takich cmentarzy mieści się w miejscowości, w której jest nasza szkoła – w Woli Rzędzińskiej. Mijając codziennie ten pomnik historii, musimy być świadomi, że jest on bardzo ważny i zadaniem młodego pokolenia jest zrobić wszystko, aby nie zapominać o tym, co było, bo historia zapomniana, może się powtórzyć.
Wieczornica patriotyczna pod hasłem „Pamięć niezapomniana” została uświetniona częścią artystyczną przygotowaną przez młodzież Publicznego Gimnazjum Nr 1 w Woli Rzędzińskiej i Szkoły Podstawowej Nr 2 w Woli Rzędzińskiej, która poprzez piękny montaż słowno-muzyczny podkreśliła i nadała szczególny ton temu wydarzeniu. Ponadto było ono wzbogacone prezentacjami multimedialnymi oraz tematycznymi eksponatami militariów z okresu I i II wojny światowej.
Wieczór ten z pewnością pozostanie na długo w pamięci wszystkich uczestników, a każde wystąpienie zapewne skłoniło uczestników do głębszej refleksji nad dziejami naszej Małej Ojczyzny, a na ich tle – dziejami naszymi, współczesnymi. Wydarzenie, które tylko z pozoru było kolejną próbą uchwycenia blasku historii dawnych dni, okazało się wydarzeniem niezwykłym. Dzięki niemu uświadomiliśmy sobie, że pod hasłem „odzyskanie niepodległości przez Polskę” kryje się wiele tajemnic, epizodów, maleńkich istnień, budujących wolność naszego kraju. Szczególnego znaczenia nabierają lokalne wydarzenia, które stanowią jedną z wielu, ale bardzo ważnych, cegiełek składających się na ten pomnik. Odebraliśmy kolejną lekcję patriotyzmu, a także staliśmy się bogatsi o nowe doświadczenia. Dzięki naszym działaniom te wydarzenia będą żyły w nas, a dzięki nam i naszym rówieśnikom – również w kolejnych pokoleniach.
Autorki reportażu: Magdalena Kozioł, Angelika Rudzińska – uczennice 3 klasy Gimnazjum Nr 1 w Woli Rzędzińskiej
Opiekunowie projektu: Agnieszka Grzegórzek-Zając i Mariusz Widawski
Relacja telewizyjna z wydarzenia:
