Krótka informacja o filmie

Perypetie grupy dzieci, wykluczonych ze szkolnej orkiestry przez nieuczciwą i złośliwą instruktorkę, które pomimo licznych trudności nie rezygnują z marzeń o karierze muzycznej. Z pomocą przychodzi im zwariowany dyrygent – indywidualista. Nowy nauczyciel daje zespołowi najważniejszą lekcję w życiu – jak czuć muzykę oraz dążyć do wyznaczonego celu bez względu na niekorzystne okoliczności.

Związki z podstawą programową

Klasa I

Edukacja polonistyczna.

Uczeń kończący klasę I:

w zakresie umiejętności społecznych warunkujących porozumiewanie się i kulturę języka:

• obdarza uwagą dzieci i dorosłych, słucha ich wypowiedzi i chce zrozumieć, co przekazują; komunikuje w jasny sposób swoje spostrzeżenia, potrzeby, odczucia,
• w kulturalny sposób zwraca się do rozmówcy, mówi na temat, zadaje pytania i odpowiada na pytania innych osób, dostosowuje ton głosu do sytuacji, np. nie mówi zbyt głośno,
• uczestniczy w rozmowie na tematy związane z życiem rodzinnym i szkolnym, także inspirowane literaturą;

w zakresie umiejętności wypowiadania się w małych formach teatralnych:

• uczestniczy w zabawie teatralnej, ilustruje mimiką, gestem, ruchem zachowania bohatera literackiego lub wymyślonego,
• rozumie umowne znaczenie rekwizytu i umie posłużyć się nim w odgrywanej scence,
• odtwarza z pamięci teksty dla dzieci, np. wiersze, piosenki, fragmenty prozy.

Edukacja muzyczna.

Wychowanie do odbioru i tworzenia muzyki: śpiewanie i muzykowanie, słuchanie i rozumienie.

Uczeń kończący klasę I:

• powtarza prostą melodię; śpiewa piosenki z repertuaru dziecięcego, wykonuje śpiewanki i rymowanki;
• odtwarza proste rytmy głosem i na instrumentach perkusyjnych; wyraża nastrój i charakter muzyki pląsając i tańcząc (reaguje na zmianę tempa i dynamiki);
• realizuje proste schematy rytmiczne;
• wie, że muzykę można zapisać i odczytać;
• świadomie i aktywnie słucha muzyki, potem wyraża swe doznania werbalnie i nie werbalnie;
• kulturalnie zachowuje się na koncercie oraz w trakcie śpiewania hymnu narodowego.

Edukacja społeczna.

Wychowanie do zgodnego współdziałania z rówieśnikami i dorosłymi.

Uczeń kończący klasę I:

• potrafi odróżnić, co jest dobre, a co złe w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi; wie, że warto być odważnym, mądrym i pomagać potrzebującym; wie, że nie należy kłamać lub zatajać prawdy;
• współpracuje z innymi w zabawie, w nauce szkolnej i w sytuacjach życiowych; przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej oraz w świecie dorosłych, grzecznie zwraca się do innych w szkole, w domu i na ulicy;
• wie, co wynika z przynależności do rodziny, jakie są relacje między najbliższymi, wywiązuje się z powinności wobec nich.

Etyka.

Uczeń kończący klasę I:

• przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej (współpracuje w zabawach i w sytuacjach zadaniowych) oraz w świecie dorosłych (grzecznie zwraca się do innych, ustępuje osobom starszym miejsca w autobusie, podaje upuszczony przedmiot itp.);
• wie, że nie można dążyć do zaspokojenia swoich pragnień kosztem innych; nie niszczy otoczenia;
• zdaje sobie sprawę z tego, jak ważna jest prawdomówność, stara się przeciwstawiać kłamstwu i obmowie;
• wie, że nie wolno zabierać cudzej własności bez pozwolenia, pamięta o oddawaniu pożyczonych rzeczy i nie niszczy ich;
• niesie pomoc potrzebującym, także w sytuacjach codziennych;
• wie, że ludzie żyją w różnych warunkach i dlatego nie należy chwalić się bogactwem ani nie należy dokuczać dzieciom, które wychowują się w trudniejszych warunkach.

Klasa III

Edukacja muzyczna.

Uczeń kończący klasę III:

w zakresie odbioru muzyki:

• rozróżnia podstawowe elementy muzyki (melodia, rytm, wysokość dźwięku, akompaniament, tempo, dynamika) i znaki notacji muzycznej (wyraża ruchowo czas trwania wartości rytmicznych, nut i pauz),
• aktywnie słucha muzyki i określa jej cechy: rozróżnia i wyraża środkami pozamuzycznymi charakter emocjonalny muzyki, rozpoznaje utwory wykonane: solo i zespołowo, na chór i orkiestrę;

w zakresie tworzenia muzyki:

• tworzy proste ilustracje dźwiękowe do tekstów i obrazów oraz improwizacje ruchowe do muzyki,
• improwizuje głosem i na instrumentach według ustalonych zasad,
• wykonuje proste utwory, interpretuje je zgodnie z ich rodzajem i funkcją.

Edukacja społeczna.

Uczeń kończący klasę III:

• odróżnia dobro od zła, stara się być sprawiedliwym i prawdomównym; nie krzywdzi słabszych i pomaga potrzebującym;
• identyfikuje się ze swoją rodziną i jej tradycjami; podejmuje obowiązki domowe i rzetelnie je wypełnia; rozumie, co to jest sytuacja ekonomiczna rodziny, i wie, że trzeba do niej dostosować swe oczekiwania;
• wie, jak należy zachowywać się w stosunku do dorosłych i rówieśników (formy grzecznościowe); rozumie potrzebę utrzymywania dobrych relacji z sąsiadami w miejscu zamieszkania; jest chętny do pomocy, respektuje prawo innych do pracy i wypoczynku;
• jest tolerancyjny wobec osób innej narodowości, tradycji kulturowej itp.; wie, że wszyscy ludzie mają równe prawa;

Etyka.

Uczeń kończący klasę III:

• rozumie, że ludzie mają równe prawa, niezależnie od tego, gdzie się urodzili, jak wyglądają, jaką religię wyznają, jaki mają status materialny; okazuje szacunek osobom starszym;
• zastanawia się nad tym, na co ma wpływ, na czym mu zależy, do czego może dążyć nie krzywdząc innych; stara się nieść pomoc potrzebującym;
• wie, na czym polega prawdomówność i jak ważna jest odwaga przeciwstawiania się kłamstwu i obmowie; potrafi z tej perspektywy oceniać zachowania bohaterów baśni, opowiadań, legend, komiksów;
• wie, że nie można zabierać cudzej własności i stara się tego przestrzegać; wie, że należy naprawić wyrządzoną szkodę; dostrzega, kiedy postaci z baśni, opowiadań, legend, komiksów nie przestrzegają reguły „nie kradnij”;
• starannie dobiera przyjaciół i pielęgnuje przyjaźnie w miarę swoich możliwości;

Klasy IV-VI

Etyka

• Człowiek jako osoba i jego działanie. Etyczna analiza aktywności ludzkiej.
• Motywy podejmowanych decyzji.
• Cel i sens ludzkiej egzystencji. Hierarchie celów. Szczęście w życiu ludzkim.
• Rozwój moralny i duchowy człowieka jako osoby. Rola oddziaływań wychowawczych.
• Dobro moralne i wartości moralne. Hierarchia wartości. Wartości autoteliczne i instrumentalne. Konflikt wartości. Wartości wybierane i realizowane.
• Prawo moralne, imperatyw moralny, w tym prawo naturalne. Dekalog jako podstawa życia moralnego. Problem relatywizmu moralnego i sposoby jego przezwyciężania. Nienaruszalne prawa istoty ludzkiej.
• Wymiar moralny życia człowieka. Zdolność rozpoznawania wartości i powszechne dążenie do dobra. Świadomość moralna. Rola sumienia w prawidłowym rozwoju wewnętrznym. Sądy i oceny moralne. Przykłady patologii w zakresie świadomości moralnej. Problem manipulacji. Obecność dobra i zła we współczesnej kulturze.
• Przykłady współczesnych przejawów kryzysu moralnego i dylematów w zakresie wyborów moralnych oraz sposoby ich rozwiązywania na gruncie etyki chrześcijańskiej oraz innych koncepcji etycznych.
• Moralne aspekty pracy i różnych dziedzin życia publicznego. Etyki zawodowe. Przykłady kodeksów etycznych.

Język polski

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

Czytanie i słuchanie. Uczeń:

• określa temat i główną myśl tekstu;
• identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi (autora, narratora, czytelnika, słuchacza);
• odróżnia zawarte w tekście informacje ważne od informacji drugorzędnych;
• wyszukuje w tekście informacje wyrażone wprost i pośrednio(ukryte);
• rozumie dosłowne i przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi;
• wyciąga wnioski wynikające z przesłanek zawartych w tekście (w tym rozpoznaje w nim prawdę lub fałsz);

Interpretacja. Uczeń:

• odbiera teksty kultury na poziomie dosłownym i przenośnym;
• objaśnia morał bajki oraz samodzielnie formułuje przesłanie baśni.

Wartości i wartościowanie. Uczeń:

• odczytuje wartości pozytywne i ich przeciwieństwa wpisane w teksty kultury (np. przyjaźń – wrogość, miłość– nienawiść, prawda – kłamstwo, wierność – zdrada)

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

Rozważania na temat orkiestry, jako spójnie działającego mechanizmu, którym steruje dyrygent można uzupełnić rozważaniami o filmie, rozumianym jako dzieło zespołowe. Dzieci przekonują się, że, choć zwykło się przyjmować, że twórcą filmu jest jego reżyser, za całościowy kształt filmu odpowiada wielu twórców. W skład zespołu tworzącego film wchodzą także: scenarzysta, operator zdjęć, aktorzy, oświetleniowcy, projektanci kostiumów, scenografowie, kompozytorzy muzyki, montażyści oraz inni członkowie ekipy filmowej, działający – tak jak orkiestra pod przewodnictwem dyrygenta – pod egidą reżysera. Wraz z dziećmi warto przedyskutować różne funkcje poszczególnych członków ekipy filmowej (kto, jest za co odpowiedzialny w trakcie zespołowego tworzenia dzieła filmowego).

Nauczyciel po projekcji filmu wyświetla reklamę TP SA z serii „serce i rozum”. Zestawiając postać dyrygentki kierującej się w swym postępowaniu wyrachowaniem i rozumem oraz dyrygenta, dla którego muzyka, a także wszelkie zachowania związane z prowadzeniem orkiestry motywowane są potrzebą serca. Uczniowie podzieleni na dwie grupy próbują stworzyć mapę myśli. Pierwsza grupa wypisuje pozytywy i negatywy płynące z kierowania się w życiu sercem, druga grupa zaś kierowania się rozumem. Na zakończenie zajęć odbywa się dyskusja – nauczyciel stosuje metodę heurezy, naprowadzając uczniów na wniosek, iż do osiągnięcia szczęścia w życiu konieczne jest osiągnięcie wewnętrznego kompromisu pomiędzy odruchami serca a działaniem wyłącznie rozumowym.

Anarchizm jako odpowiedź na problemy współczesnych społeczeństw: ćwiczenie z podziałem na trzy grupy. Grupa pierwsza, opracowanie cytatu „Odpowiadaj dobrem na zło, a zniszczysz w podłym człowieku zadowolenie ze zła…” zinterpretuj słowa lwa Tołstoja w kontekście wyboru dokonanego na rzecz Michaela Stoltenberga, który został przyłapany na zniszczeniu wężyka doprowadzającego paliwo do silnika. Grupa druga, w kontekście słów Lwa Tołstoja „Człowiekowi jest dana władza tylko nad samym sobą” zastanów się, czy siostra Amelii i sympatia Michaela Stoltenberga ma prawo decydować o zachowaniu i wyglądzie swojego chłopaka. Grupa trzecia: zinterpretuj myśl Lwa Tołstoja: „Nie dane jest człowiekowi sądzić, co sprawiedliwe, a co niesprawiedliwe. Ludzie wiecznie się mylą i będą się mylić – i to właśnie w tym, co uważają za sprawiedliwe albo za niesprawiedliwe”, kontekście ostatniej sceny filmu, w którym dyrygentka histerycznie reaguje na przyznanie pierwszej nagrody orkiestrze ORPS.

W wielu filmach i powieściach (głównie sensacyjnych) śledzimy proces kompletowania zespołu, który ma wykonać jakieś, zwykle arcytrudne, zadanie. Wiedząc, że do wykonania jest np.: zbudowanie makiety pobliskiego parku, posprzątanie śmieci wokół szkoły, napisanie hymnu klasy, przygotowanie prezentacji multimedialnej o klasie/szkole, przeprowadzenie zbiórki żywności dla zwierząt etc., spróbujcie skompletować w klasie zespoły, które podołają tym zadaniom. Zwróćcie uwagę, aby każdy uczeń znalazł się w jakimś zespole, a przydzielani do grup odbywało się z uwzględnieniem pozytywnych cech wykonawców.

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

Przyjaźń jako spoiwo łączące grupę i moc sprawcza prowadząca do sukcesu.

System wartości etycznych jednostki i współczesnych społeczeństw. Ujawnienie hierarchii ważności, które następuje w sytuacji konfliktowej.

Fałszywe losowanie, łamanie zasad „zakładu”, kto pierwszy dojedzenia na festiwal, emocjonalny szantaż dyrygentki wobec Ling to przykłady antyspołecznych zachowań dorosłych. Wzorotwórcze zachowanie nauczycielki – młodzi uczniowie, podopieczni dyrygentki uciekają się do równie nieuczciwych poczynań (przecięcie przewodu paliwowego, zamknięcie Ikko w szatni, zniszczenie tuby Babb, zabrudzenie szyby autobusu „konkurencyjnego” zespołu).

Brak cywilnej odwagi, moralne tchórzostwo to problem, który dotyczy niemal wszystkich ludzi. Zasłanianie się losem, bogiem, fatum lub szczęściem to usprawiedliwianie własnych słabości. „To los… Nie wiń mnie, wiń czapkę” – mówi dyrygentka orkiestry szkolnej. Warto zastanowić się nad tym, czy istnieją jakiekolwiek środki umożliwiające pokonanie wewnętrznego tchórzostwa.

Róże rodzaje rodzin głównych bohaterów filmu.

Pierwsza miłość i związane z nią różne uczucia – sympatia, akceptacja, bliskość i ciepło drugiego człowieka, budowanie poczucia własnej wartości, więź powstająca wśród osób osamotnionych, nieumiejętność kochania – operowanie schematami rodzinnymi, społecznymi, egoizm.

Prawo do stanowienia o własnej osobie jako niezbywalne prawo każdej jednostki.

„Tylko z trumny nie ma wyjścia…” Orkiestra ORPS udowadnia, że nawet z pozornie beznadziejnej sytuacji jest dobre wyjście oraz, że nie należy rezygnować własnych marzeń i za wszelką cenę dążyć do ich rezygnacji.

Funkcja muzyki w filmie (tu: głównie ilustracyjna).

Przeciwstawienie muzyki orkiestrowej, sztywnej, skonwencjonalizowanej muzyce bałkańskiej (etniczna, bardzo emocjonalna, sięgająca do źródła uwolnionych emocji i pragnień, pełna sprzeczności, wolności, dzikich, na pozór nieskoordynowanych dźwięków, które przywodzą na myśl bogactwo życia, łączą przeciwieństwa). Przeciwstawienie społeczeństwa schematycznego, poddanego presji sukcesu, z bardzo silnie i konkretnie zarysowanymi rolami w grupie – społeczeństwu wolnych i szczęśliwych ludzi, samostanowiących o sobie.

Uładzone, sztampowe społeczeństwo pod wodzą jednej osoby, która nadaje ton, której autorytet zasadza się na dominacji, zastraszeniu, manipulacji, szantażu. Por. społeczność o charakterze totalitarnym.

Muzyczne formy i swobodne improwizacje. Rozróżnienie na twórczość i odtwórczość.

Banialuka (brednia, niedorzeczność, głupstwo), jako utwór muzyczny i metafora filmowej rzeczywistości.

Rywalizacja pomiędzy dorosłymi, odbywająca się kosztem dzieci.

Równi i równiejsi. Wybory nauczycielki: lepsi i gorsi, bardziej i mniej reprezentacyjni członkowie orkiestry, ładniejsi i brzydsi, lepiej i mniej przystosowani.

Silnie stypizowane postacie (cechy charakterologiczne, strój, uczesanie, sposób wypowiadania): w grupie ORPS, wśród dorosłych – rodziców, nauczycieli, wśród młodzieży.

Nauka tolerancji i akceptacji dla inności, swoistości jednostek dzięki brakowi oceniana postępków bohaterów.

Młodość i dojrzewanie, jako balansowanie pomiędzy byciem sobą a byciem niezauważalnym w tłumie, podobnym do rówieśników.

Poszanowanie osób innych narodowości, niepełnosprawnych, otyłych czy chorych.

Świat dorosłych i dzieci w krzywym zwierciadle, pojmowany w kategoriach uproszczonych, czarno-białych, jakimi posługują się dzieci.

Film, z uwagi na dystans i sposób ukazania świata przedstawionego, balansującego pomiędzy komedią a dramatem, do zestawienia np. z: Matylda reż. Danny De Vito, Mikołajek reż. Laurent Tirard.

Młodzieńcze pragnienia i marzenia, jako siła napędowa rozwoju: Amelie jedzie na konkurs z myślą o znalezieniu chłopaka, Ling pragnie, by ktoś odkrył jej talent muzyczny, Ikko jest szczerze zakochany w Ling i chce być blisko dziewczyny.

Zmaganie się młodych muzyków nie tylko z własnymi słabościami i chwilową niewiarą w swoje umiejętności, lecz także z przeciwnościami losu (awaria autobusu w drodze na występ czy kradzież instrumentów przez członków konkurencyjnej orkiestry). Umiejętność walki o realizację swoich pragnień.

Jednostka i grupa. Konieczność współdziałania grupowego i wspólnego tworzenia, także społeczeństwa i rzeczywistości. Szerokie możliwości rozwoju jednostki w „pozytywnej” grupie.

Bardzo popularny w Skandynawii serial pod tym samym tytułem.

Obecne w filmie motywy funkcjonujące w kulturze

Siostry rywalizujące ze sobą o względy matki (np. siostry Kopciuszka).

Pierwsza miłość nastolatków.

Dzieci bardziej dojrzałe społecznie i emocjonalnie niż ich rodzice.

Kariera i wycofanie w świecie sztuki. Niespełnieni artyści, outsiderzy, niezrozumiani wieszcze i ambitni karierowicze, odnoszący sukcesy komercyjne.

Wyścigi (w krzywym zwierciadle: autobusowe). Narażanie życia i zdrowia pasażerów w celu spełnienia własnych ambicji. Dążenie do zwycięstwa za wszelką cenę.