Cele lekcji

Cel ogólny:

• rekonstrukcja współczesnego modelu baśni dla dorosłego odbiorcy

Cele szczegółowe:

• uczeń potrafi wskazać zastosowanie i przetworzenie konwencji baśniowej w filmie
• uczeń potrafi dokonać analizy i interpretacji najważniejszych motywów symbolicznych tekstu kultury
• uczeń dokonuje analizy i interpretacji filmu z wykorzystaniem proponowanych kontekstów

Środki dydaktyczne materiał do pracy w grupach (Załącznik ) tablica

Formy pracy praca indywidualna praca w grupach praca całej klasy Metody pracy metoda problemowa praca z tekstem teoretycznoliterackim i kulturoznawczym dyskusja burza mózgów

Przebieg lekcji

Indywidualne przygotowanie do lekcji:

Uczniowie czytają rozmowę psycholożki Katarzyny Miller z dziennikarką Tatianą Cichocką pt. „Królewna Śnieżka. Świat jest pełen krasnoludków” [w: „Bajki rozebrane”, Łódź 2008, s. 173-188]. W rozmowie Cichocka i Miller przypominają najważniejsze treści symboliczne literackiej wersji baśni o Śnieżce, odnoszące się do kobiecości, dojrzewania i zazdrości. Interpretacja „Królewny Śnieżki” zaprezentowana w rozmowie psycholożki i dziennikarki podkreśla wątek odwiecznej rywalizacji między matką a córką. Odnosząc ją do filmu Sandersa, uczniowie z pewnością zauważą istotne zmiany w przedstawieniu tego wątku, jak np. niezależność Śnieżki, samodzielność jej działań – w kluczowym momencie filmu królewna sama pokonuje Ravennę i odbiera macosze tron królewski, pozostając przy tym kobietą niezamężną.

Przebieg zajęć:

Wprowadzenie

Luźna rozmowa o wrażeniach z filmu. Uczniowie formułują pierwsze oceny: gry aktorskiej, fabuły, scenografii, kostiumów, zastosowanych konwencji gatunkowych. Nauczyciel może stawiać pytania o zgodność filmowej historii z literacką wersją baśni oraz prosić uczniów o wskazanie najważniejszych problemów i konfliktów, wokół których skupiona jest akcja filmu.

Praca w grupach – film Sandersa a interpretacja baśni o Królewnie Śnieżce.

Nauczyciel dzieli klasę na 6 mniejszych grup. Każda z grup dostaje jedno pytanie, odnoszące się do lektury tekstu Miller i Cichockiej (pytania oraz przewidywane odpowiedzi w załączniku). Pytania mają skłonić uczniów do porównania postaci kobiecych z literackiego i filmowego wariantu baśni. Poczynione obserwacje zostaną wykorzystane w kolejnym punkcie lekcji do rozrysowania na tablicy schematycznych portretów dwóch bohaterek – Śnieżki i Ravenny, co pomoże w analizie rywalizacji między kobietami oraz w zdefiniowaniu relacji, jakie łączą je z mężczyznami. Późniejsza wymiana spostrzeżeń na forum klasy powinna prowadzić do zanalizowania konfliktu między Śnieżką a Ravenną w kontekście interpretacji baśni o Śnieżce, z jaką uczniowie zapoznali się w tekście Katarzyny Miller i Tatiany Cichockiej. Zaproponowane pytania odnoszą się również do najważniejszych treści symbolicznych w baśni o Śnieżce, które nie pojawiają się lub zostają zmienione w filmie: przedmioty, którymi Królowa chce otruć rywalkę; pocałunek, który budzi Śnieżkę ze snu; przegrana Królowej.

Nauczyciel powinien uczulić uczniów, by w formułowaniu odpowiedzi odwoływali się do obrazu filmowego, kostiumów, scenografii i elementów filmowej przestrzeni.

Konfrontacja wyników pracy w grupach

Na forum całej klasy każda grupa przedstawia kolejno odpowiedź na przydzielone pytanie. Na tablicy nauczyciel z pomocą uczniów zapisuje najważniejsze wnioski i spostrzeżenia. Tablicę podzielić można na 2 części: tak, aby stworzyć schematyczne portrety Śnieżki i Ravenny oraz zaznaczyć relacje, jakie panują między nimi. Nauczyciel może też zadawać pytania dodatkowe, dotyczące relacji obu kobiet z mężczyznami, aby podkreślić niezależność kobiet w świecie filmu. Kiedy w wypowiedziach uczniów pojawiać się będą obserwacje związane z przestrzenią filmową, nauczyciel może reagować, przypominając wyznaczniki gatunku fantasy oraz filmu przygodowego.

Podsumowanie lekcji – burza mózgów

Nauczyciel przypomina definicję baśni, np. ze „Słownika literatury dziecięcej i młodzieżowej” pod red. B. Tylickiej i G. Leszczyńskiego, Wrocław, s. 31-33. Podczas burzy mózgów uczniowie proponują modyfikację klasycznej definicji w odniesieniu do nowego wariantu baśni, jakim jest film Sandersa. Nauczyciel kładzie nacisk na takie elementy charakterystyczne baśni, jak postać głównego bohatera, jego zadanie, deterministyczna wizja świata oraz wskazówki moralne. Wynegocjowana wspólnie wersja definicji zostaje zapisana na tablicy.

Praca domowa

Wybierz znany ci tekst kultury popularnej (książka, komiks, film, serial), w którym pojawiają się nawiązania do klasycznych baśni. Przygotuj krótką wypowiedź ustną, w której porównasz go z wersją literacką oraz wskażesz na najważniejsze różnice. Zaproponuj interpretację zmian w kontekście symbolicznych treści pierwowzoru.

Zadanie domowe pozwoli utrwalić znajomość baśniowych konwencji oraz uwrażliwi uczniów na aktualność baśniowych historii, nierzadko obecnych w tekstach współczesnych. Przygotowanie zadania ma służyć ćwiczeniu umiejętności interpretacji kontekstowej oraz drobiazgowej analizie tekstu.

Załączniki

Załącznik

Pytania do rozmowy psycholożki Katarzyny Miller z dziennikarką Tatianą Cichocką „Królewna Śnieżka. Świat jest pełen krasnoludków” – dla pracy w grupach.

• Jaki typ kobiecości reprezentuje Ravenna w filmie „Królewna Śnieżka i Łowca”? Jakie cechy baśniowej Złej Królowej są obecne w tej postaci?

Przewidywane odpowiedzi: „Ravenna, w odróżnieniu od Złej Królowej, jest blondynką, a więc kobietą atrakcyjną w myśl dzisiejszych standardów piękna. Jest zawsze pięknie ubrana, zmysłowa, a przy tym stanowcza i zdecydowana. Jest również okrutna i bezwzględna, przeraża mężczyzn, ponieważ używa ich do własnych celów”.

• Opisz najważniejsze cechy Ravenny, które w filmie pogłębiają baśniowy portret Złej Królowej.

Przewidywane odpowiedzi: „Postać Ravenny zajmuje w filmie istotne miejsce, poświęcono jej więcej uwagi niż Złej Królowej w literackiej wersji baśni. Widz poznaje jej historię: dramatyczne wydarzenia, które przeżyła w dzieciństwie. Dzięki temu kontekstowi jej działania są psychologicznie wiarygodne. Równocześnie w filmie Królowa częściej pokazywana jest w chwilach słabości, kiedy dokonuje magicznych zabiegów, aby zachować młodość i urodę”.

• Kiedy filmowa Śnieżka zyskuje świadomość swojej siły? Kto jej w tym pomaga?

Przewidywane odpowiedzi: „Najwięcej pomocy Śnieżka uzyskuje od Łowcy, dzięki któremu zaczyna wierzyć w swoją misję i moc konieczną do jej wykonania. Łowca uświadamia Śnieżce jej atrakcyjność jako kobiety, ale i samodzielność i umiejętności przywódcze. Pomagają też Śnieżce karły, ucząc ją walczyć i oferując wsparcie w odzyskaniu tronu”.

• Jakie elementy symboliczne, które zastępują nieobecny gorset i grzebień, odnajdujesz w filmowej przestrzeni wokół Śnieżki? Jak wyjaśnisz te modyfikacje literackiej wersji baśni?

Przewidywane odpowiedzi: „Filmowa Śnieżka jest już dorosłą kobietą, a nie małą dziewczynką, dlatego też Ravenna nie mogłaby skusić jej gorsetem i grzebieniem. Jabłko, jakie Królowa magicznie zmieniona w Williama oferuje Śnieżce, przypomina dziewczynie dzieciństwo i wspólne zabawy z młodzieńczym ukochanym. Ponadto na drodze Śnieżki pojawia się biały koń, elfy oraz magiczny jeleń – zwierzęta i stworzenia magiczne, które sprzyjają jej oraz zaświadczają o jej dobroci”.

• Kto jest wyobrażonym adresatem pytania Ravenny o najpiękniejszą kobietę na świecie?

Przewidywane odpowiedzi: „Zwierciadło w filmie przybiera męską postać i mówi męskim głosem. Nie widzimy twarzy: w złotej szacie odbija się twarz Ravenny. Swoje pytanie Ravenna kieruje podświadomie do mężczyzn, u których szuka potwierdzenia swej urody. Przekonana o swym pięknie, używa go, aby zdobyć władzę”.

• W jaki sposób Sanders zmienił zakończenie baśni? Jak wpływa to na symboliczne treści utworu?

Przewidywane odpowiedzi: „W literackiej wersji baśni Śnieżkę budzi ze snu pocałunek księcia. W filmie Williamowi nie udaje się tego dokonać, Śnieżka budzi się natomiast po pocałunku Łowcy. Można odczytać to jako sugestię, iż to drugi mężczyzna odgrywa ważniejszą rolę w życiu bohaterki – to on nauczył ją walki i zagrzewał do działania. W finale filmu Śnieżka pokonuje Ravennę w pojedynku, podczas gdy w tekście literackim Zła Królowa traci swą moc na weselu pasierbicy. W filmie, po wygranej walce, Śnieżka sama zasiada na tronie – może to znaczyć, iż jest na tyle silną kobietą, iż nie potrzebuje mężczyzny, aby osiągnąć władzę”.

Bibliografia

1. Bruno Bettelheim, „Cudowne i pożyteczne”, Warszawa 1996.
2. Katarzyna Miller, Tatiana Cichocka, „Królewna Śnieżka. Świat jest pełen krasnoludków”, [w:] „Bajki rozebrane”, Łódź 2008, s. 173-188.
3. „Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej”, pod red. B. Tylickiej i G. Leszczyńskiego, Wrocław, s. 31-33.
4. „SurLaLuneFairytales””
5. http://comminfo.rutgers.edu/professional-development/childlit/snowwhite.html”