Cele lekcji

cel ogólny

• poszerzanie umiejętności interpretacyjnych w odniesieniu do dzieła filmowego, rozbudzanie wrażliwości społecznej

cele szczegółowe

uczniowie:

• potrafią ze zrozumieniem podejść do sytuacji osób niepełnosprawnych
• wiedzą, że istnieją odmienne perspektywy patrzenia na świat
• potrafią określić tematykę tekstu kultury
• dobierają przykłady ilustrujące ogólne spostrzeżenia
• wskazują i interpretują symbolikę w dziele filmowym

Środki dydaktyczne karty pracy (w załącznikach) arkusze papieru przycięte w kształt okrętu karteczki samoprzylepne materiały audio przygotowane przed lekcją przez uczniów oraz sprzęt niezbędny do ich odtworzenia

Formy pracy praca w grupach praca w parach praca z całą klasą Metody pracy pogadanka heurystyczna elementy dyskusji praca z tekstem kultury (literackim i filmowym) rozwiązywanie problemu

Przebieg lekcji

Informacja wstępna:

Ze względu na końcowe ćwiczenie warto przeprowadzić zajęcia po omówieniu „Małego Księcia”, pozwoli to utrwalić wiadomości z pracy nad lekturą i znacznie poszerzy perspektywę interpretacyjną dla filmu Jakimowskiego (jeśli uczniowie nie znają lektury, można opuścić w ćwiczeniu i pracy domowej odniesienia do tekstu de Saint-Exupery’ego).

Przygotowanie do zajęć:

Uczniowie przed zajęciami oglądają film Andrzeja Jakimowskiego „Imagine”. Na kilka dni przed lekcją nauczyciel prosi wybranych uczniów (3 wskazane osoby), aby wykonały na planowane zajęcia zadanie dodatkowe (załącznik nr 1).

1. Ćwiczenie wprowadzające: Nauczyciel prosi uczniów, aby z zamkniętymi oczami wsłuchali się w przygotowane nagrania i spróbowali powiedzieć, co zostało na nich utrwalone (w tej części ćwiczenia autorzy odtwarzanych prac nie wypowiadają się). Gdy zostaną ustalone podstawowe informacje, prowadzący dopytuje o szczegóły (np.: jaka jest pogoda? jakiej rasy jest szczekający pies? ile osób stoi na przystanku? co się znajduje po lewej stronie? itp.). Gdy uczniowie stwierdzą, że określenie takich rzeczy jest niemożliwe, prosi, aby stworzyli obraz tego miejsca w swojej wyobraźni. Uczniowie – autorzy nagrań – odnoszą się do wypowiedzi kolegów/koleżanek i opisują, jak w rzeczywistości wyglądało miejsce, z którego pochodzi nagranie. Na ile poprawnie grupie udało się przedstawić miejsce na podstawie dźwięków.

2. Określenie problematyki filmu: Nauczyciel rozdaje uczniom po dwie karteczki samoprzylepne i prosi, aby na każdej z nich zapisali po jednym temacie poruszanym w filmie. Przypomina, że tematyka to nie to samo co streszczenie, uczniowie powinni hasłowo (w jednym lub dwóch-trzech słowach) określić, jakie problemy i zagadnienia pojawiają się w filmie. W tym zadaniu podpowiedzią może być wykonane przed chwilą ćwiczenie wprowadzające.

Uczniowie grupują karteczki na tablicy. Najpierw kilkoro z nich podaje swoje odpowiedzi i umieszcza je na tablicy. Nauczyciel pomaga im pogrupować pojęcia synonimiczne i oznacza miejsce, gdzie mają znaleźć się określenia wskazujące na niepełnosprawność, samodzielność, wyobraźnię, miłość, ewentualnie inne określenia podane przez uczniów. Gdy podstawowe tematy znajdują się już na tablicy, pozostali uczniowie samodzielnie naklejają swoje kartki w oznaczonych miejscach. Jeśli któryś z uczniów ma wątpliwości co do miejsca umieszczenia swojej karteczki lub wybrał niefigurujące na tablicy zagadnienie, nauczyciel pomaga mu odpowiednio przyporządkować wypisane pojęcia lub stworzyć dla nich oddzielną kategorię. W efekcie powstanie mapa tematów dostrzeżonych przez uczniów w filmie. Nauczyciel podsumowuje efekt pracy lub prosi o to chętnego ucznia.

3. Zapisanie tematu: Wśród wielu zagadnień widocznych na tablicy, nauczyciel zakreśla to związane z wyobraźnią. Również reżyser wyeksponował je w tytule (imagine z angielskiego znaczy „wyobrażać sobie”). To jeden z ważniejszych problemów poruszanych w filmie (czy skojarzenia uczniów zapisane na tablicy też poszły w tę stronę?). Nauczyciel zapisuje temat zajęć: „Wyobraź to sobie!” – różne sposoby na poznawanie świata. Praca z filmem Andrzeja Jakimowskiego.

4. Analiza filmu – rola wyobraźni w życiu bohaterów: Nauczyciel pyta uczniów, w jakim celu Ian wykorzystuje w filmie siłę swojej wyobraźni. Do każdej odpowiedzi uczniowie dobierają przynajmniej jeden przykład i uzupełniają na tablicy tabelę. Nie trzeba zaczynać od lewej strony: jeśli najpierw pojawi się przykład zaczerpnięty z konkretnej sceny, stanie się on pretekstem do pytania, w jakim celu Ian wykorzystał swoją wyobraźnię w tym właśnie przypadku. W razie potrzeby, nauczyciel przypomina, że po lewej stronie powinny pojawić się ogólne spostrzeżenia, prawa strona tabeli powinna być wypełniona z wykorzystaniem odwołań do poszczególnych scen. Pracę nad tabelą powinno zakończyć wyciągnięcie wniosków i odpowiedź na pytanie postawione w zadaniu.

[ogólne spostrzeżenia]	[poszczególne sceny]
Bohater filmu, niewidomy nauczyciel Ian wykorzystuje swoją wyobraźnię, aby…	Przykład:
WNIOSEK:

Przykładowe rozwiązanie:

[ogólne spostrzeżenia]	[poszczególne sceny]
Bohater filmu, niewidomy nauczyciel Ian wykorzystuje swoją wyobraźnię, aby…	Przykład:
…poruszać się w świecie ludzi widzących	Ian prowadzi Sorrano do portu. Ian opuszcza ośrodek dla niewidomych. Ian zamawia wino w nadbrzeżnej kafejce.
…tworzyć swój obraz świata	Ian wraz z Evą spacerują po mieście, zatrzymują się na skwerku pod „drzewem czereśni”. Ian opowiada Evie o wielkim statku, który przybił do portu.
…uczyć innych samodzielności	Ian prowadzi zajęcia dla dzieci z ośrodka, wspólnie odkrywają, co się dzieje na podwórku. Ian prowadzi Evę ruchliwymi ulicami i wyjaśnia jej podstawowe zasady samodzielnego poruszania się w ruchu miejskim.
…zdobyć zainteresowanie Evy	Ian, tworząc iluzję z dźwięków, udaje przed Evą, że karmi ptaki na parapecie. Ian wybiera buty dla Evy.
WNIOSEK: Wyobraźnia pomaga Ianowi funkcjonować wśród ludzi pełnosprawnych, jest dla niego drogą do wolności. Pozwala mu cieszyć się życiem, flirtować z Evą. Bohater chętnie dzieli się swoimi umiejętnościami z innymi.

5. Praca z tekstem literackim:

Nauczyciel pyta uczniów, do czego oni wykorzystują swoją wyobraźnię. W czym ich doświadczenia różnią się, a w czym są podobne do przeżyć bohatera filmu? Prowadzący zajęcia rozdaje uczniom kserokopie wiersza Zbigniewa Herberta „Pudełko zwane wyobraźnią” (załącznik nr 3). Odczytuje tekst i pyta, do czego podmiot liryczny wykorzystuje swoją wyobraźnię (np.: podziwia piękno świata, kreuje własny obraz rzeczywistości). Czy widać podobieństwa z wcześniejszymi spostrzeżeniami uczniów na ten temat?

Nauczyciel prosi uczniów, aby jeszcze raz przyjrzeli się tekstowi poety. Co pobudza wyobraźnię w wierszu Herberta? Tak samo jak w filmie są to dźwięki: stukanie w drewno przywołuje wyobrażenie lasu, świst – pejzaż z rzeką, chrząknięcie – miasto. Zamknięcie oczu (chwilowa utrata możliwości widzenia) powoduje, że pojawia się zimowy krajobraz. Uczniowie odwołują się do własnego doświadczenia: czy rzeczywiście zamknięcie oczu i wyostrzenie zmysłu słuchu może pobudzić wyobraźnię? Jakie znają inne sposoby rozwijania wyobraźni?

6. Analiza ostatniej sceny filmu:

Aby dotrzeć do przesłania filmu, niezbędna jest analiza ostatniej sceny. Nauczyciel pyta uczniów, jak odczytują jej znaczenie. Dla niektórych może być oczywiste, że jeśli statek został pokazany na ekranie, to znaczy, że tam naprawdę był. Czy jednak reżyserzy pokazują w filmach tylko to, co w rzeczywistości filmowej jest realne? Równie dobrze można pokazać to, co jest marzeniem lub wyobrażeniem. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy czteroosobowe. Każdej grupie przydziela arkusz papieru w kształcie dużego statku z napisem ISTNIEJE po jednej i NIE ISTNIEJE po drugiej stronie. Po jednej stronie uczniowie zapisują argumenty za tym, że do portu zawinął prawdziwy okręt, po drugiej, że jest on tylko wyobrażeniem. Podpowiedzią w tym zadaniu będzie lista pytań naprowadzających na różne tropy interpretacyjne, jaką otrzyma każda z grup, jeśli zażyczy sobie wsparcia w postaci takiego koła ratunkowego. Uczniowie mogą pracować od początku do końca samodzielnie lub też w dowolnym momencie pracy (także na samym początku) z listą pytań pomocniczych (załącznik nr 4).

Zespoły prezentują wyniki swojej pracy, klasa wspólnie zastanawia się, czy któreś z argumentów przeważają. Czy można jednoznacznie rozstrzygnąć badaną kwestię? Reżyser obie interpretacje traktuje równorzędne, pozwala widzowi użyć własnej wyobraźni i samodzielnie zadecydować, czy w jego przekonaniu wielki okręt był rzeczywisty, czy też był tylko mirażem. W podsumowaniu nauczyciel zwraca uwagę uczniów na możliwość symbolicznej interpretacji ostatniej sceny. Będzie to przydane w ostatnim etapie pracy.

7. Wnioski, konteksty interpretacyjne: Obok cytatu z filmu „Imagine” (obecnego w temacie) nauczyciel zapisuje na tablicy słowa z „Małego Księcia” A. de Saint- Exupery’ego „Dobrze widzi się tylko sercem. Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu”. Można naprowadzić uczniów tak, aby sami przypomnieli cytat z lektury. W tym celu prowadzący pyta, czy uczniowie pamiętają tekst literacki, który także dawał wskazówkę, jak można/powinno się patrzeć na świat. Rozdaje uczniom karty pracy (załącznik nr 4) i prosi o ich uzupełnienie w parach.

Przykładowe rozwiązanie:

	„Imagine”	„Mały książe”
cytat	Wyobraź to sobie, wtedy to usłyszysz.	Dobrze widzi się tylko sercem. Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu.
problem	Ian przekonuje Evę i Serrrano, że do portu w nadmorskim miasteczku zawinął wielki statek. Czy bohater mija się z prawdą?	Mały Książę w ogrodzie pełnym róż czuje się oszukany przez Różę z jego planety, która wmawiała mu, że jest jedyna w swoim rodzaju. Czy Róża go okłamała?
rozwiązanie	Film nie daje jednoznacznej odpowiedzi, czy statek w porcie był prawdziwy. Statek jest symbolem patrzenia na świat oczami wyobraźni: ważne jest bogactwo i piękno naszych wyobrażeń o świecie, a nie to, co jest prawdziwe.	Lis wyjaśnił Małemu Księciu, że jego Róża rzeczywiście jest wyjątkowa, bo łączy ją z bohaterem prawdziwe uczucie. Patrząc na świat przez pryzmat miłości można, dostrzec jego niewidoczne dla oczu bogactwo.
podobieństwo w przesłaniu cytatów	Oba cytaty mówią o tym, że są różne sposoby patrzenia na świat, nie zawsze zmysł wzroku jest najlepszym sposobem poznawania rzeczywistości.
różnice w przesłaniu cytatów	Słowa Iana podkreślają rolę wyobraźni jako sposobu patrzenia na świat.	Słowa lisa podkreślają rolę emocjijako sposobu patrzenia na świat.

Uczniowie prezentują swoje odpowiedzi. W podsumowaniu lekcji warto podkreślić, że są różne sposoby patrzenia na świat: postrzeganie zmysłami, sercem, wyobraźnią. Każdy z nich jest wartościowym sposobem poznawania i rozumienia rzeczywistości.

Praca domowa

Stwórz w trzech wersjach krótkie, kilkuzdaniowe opowiadanie, przedstawiające spotkanie przyjaciół po latach:

A\ W pierwszej wersji skup się na tym, co można zobaczyć podczas takiej sceny tak, jakbyś opisywał(a) fotografię zrobioną podczas spotkania.

B\ Druga wersja powinna skupiać się na emocjach bohaterów. Napisz, co odczuwają przedstawione przez ciebie postacie.

C\ W trzeciej wersji przedstaw wyobrażenie jednego z bohaterów o tym spotkaniu. Zagłęb się w świat marzeń prezentowanej postaci.

Załączniki

Załącznik nr 2

Zbigniew Herbert

Pudełko zwane wyobraźnią

Zastukaj palcem w ścianę
z dębowego klocka wyskoczy
kukułka
wywoła drzewa
jedno i drugie
aż stanie
las

zaświstaj cienko –
a pobiegnie rzeka
mocna nić
która zwiąże góry z dolinami

Chrząknij znacząco – oto miasto
z jedną wieżą
szczerbatym murem

i domkami żółtymi
jak kostki do gry

teraz
zamknij oczy
spadnie śnieg
zgasi
zielone płomyki drzew
wieżę czerwoną

pod śniegiem
jest noc
z błyszczącym zegarem na szczycie
sową krajobrazu

Załącznik nr 3

NIE ODPOWIADAJCIE PISEMNIE NA PONIŻSZE PYTANIA. ZASTANÓWCIE SIĘ, JAK BĘDĄ BRZMIAŁY ODPOWIEDZI NA NIE I WYKORZYSTAJCIE SWOJE PRZEMYŚLENIA DO SFORMUŁOWANIA ARGUMENTÓW ZA LUB PRZECIW ISTNIENIU STATKU.

Pytania pomocnicze:

• Czy Ian nie pomylił się nigdy w opisie otaczającej go rzeczywistości?
• W jakim celu Ian tworzył „dźwiękowe iluzje” (np.: karmienie gołębi na parapecie)?
• Które cechy charakteru, nawyki i umiejętności Iana, wpłyną na ocenę jego wiarygodności w kwestii istnienia okrętu?
• Jak Ian ocenia mężczyzn w kawiarni, twierdzących, że w okolicy nie ma żadnego portu? Co wy o nich sądzicie? Czy można im zaufać?
• Czy panowie z kawiarni dobrze znali swoje miasto? Co o tym świadczy?
• Co kamera pokazuje, a co pomija, gdy obserwujemy wyprawę Iana z Serranem na nabrzeże? Przypomnijcie sobie, jak bohaterowie zachowywali się na nabrzeżu.
• Jaki zarzut postawiono obu mężczyznom po ich wyprawie?
• Czy pamiętacie, kto w ostatniej chwili widział statek? O czym to może świadczyć?
• Jeśli nie prawdziwy statek, to co mógł symbolizować dla bohaterów okręt zawijający do portu?

Załącznik nr 4

	„Imagine”	„Mały Książę”
Cytat	Wyobraź to sobie, wtedy to usłyszysz.	Dobrze widzi się tylko sercem. Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu.
Problem	Ian jest przekonany, że do portowego miasta zawinął wielki statek. Przekonuję o tym Evę i Serrrano. Czy bohater mijał się z prawdą?	Mały Książę w ogrodzie pełnym róż czuje się oszukany przez różę z jego planety, która wmawiała mu, że jest jedyna w swoim rodzaju. Czy róża go okłamała?
Rozwiązanie
Podobieństwo w przesłaniu cytatów
Różnice w przesłaniu cytatów