Krótka informacja o filmie

„Polskie go wydało plemię, wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię…” Każdy dziecko zna tą rymowaną zagadkę dotyczącą osoby Mikołaja Kopernika. Film „Gwiazda Kopernika” to doskonała okazja aby w przystępnej formie zaprezentować młodym widzom postać polskiego astronoma, którego „przewrót” zrewolucjonizował naukę i filozofię całego świata.

Związki z podstawą programową

Szkoła podstawowa

Język polski

Uczeń:

• dostrzega swoistość artystyczną dzieła;
• odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości;
• odróżnia realizm od fantastyki;
• wyodrębnia elementy dzieła filmowego i telewizyjnego (scenariusz, reżyseria, ujęcie, gra aktorska);
• wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych (filmu, programu informacyjnego, programu rozrywkowego), potrafi nazwać ich tworzywo (ruchome obrazy, warstwa dźwiękowa);
• omawia akcję, wyodrębnia wątki i wydarzenia;
• charakteryzuje i ocenia bohaterów;
• identyfikuje: opowiadanie, powieść, baśń.

Wartości i wartościowanie.

Uczeń:

• odczytuje wartości pozytywne i ich przeciwieństwa wpisane w teksty kultury (np. przyjaźń – wrogość, miłość – nienawiść, prawda – kłamstwo, wierność – zdrada).

Gimnazjum

Język polski

Uczeń:

• opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło;
• rozpoznaje problematykę utworu;
• znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków;
• uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne.

Interpretacja.

Uczeń:

• przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją;
• uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny.

Wartości i wartościowanie.

Uczeń:

• ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane;
• omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość, dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne.

Informatyka

Uczeń:

• tworzy rysunki i motywy przy użyciu edytora grafiki (posługuje się kształtami, barwami, przekształcaniem obrazu, fragmentami innych obrazów);
• przygotowuje proste animacje i prezentacje multimedialne.

Historia

Mieszczanie. Uczeń:

• opisuje miasto średniowieczne, używając pojęć: kupiec, rzemieślnik, cech, burmistrz, samorząd miejski, rynek, mury miejskie;
• porównuje warunki życia w mieście średniowiecznym i współczesnym.

Mikołaj Kopernik i jego odkrycie. Uczeń:

• opowiada o życiu Mikołaja Kopernika, używając pojęć: uczony, astronom, odkrycie naukowe;
• opisuje i umieszcza w czasie odkrycie Mikołaja Kopernika, wyjaśniając, co znaczy powiedzenie: „Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”.

Przyroda

Ziemia we Wszechświecie. Uczeń:

• opisuje kształt Ziemi z wykorzystaniem jej modelu – globusa;
• wymienia nazwy planet Układu Słonecznego i porządkuje je według odległości od Słońca;
• wyjaśnia założenia teorii heliocentrycznej Mikołaja Kopernika;
• prezentuje za pomocą modelu ruch obiegowy i obrotowy Ziemi;
• odnajduje zależność między ruchem obrotowym Ziemi a zmianą dnia i nocy;
• wykazuje zależność między ruchem obiegowym Ziemi a zmianami pór roku.

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

Dyskusja, burza mózgów, metoda projektów, analiza i interpretacja działa filmowego i literackiego, praca z fragmentem filmu, ćwiczenia redakcyjne: recenzja, scenariusz, scenopis.

Film wart obejrzenia. Rozmija się jednak z odbiorcą, do którego był kierowany (z młodszymi dziećmi), dlatego rekomendowany jest uczniom starszych klas szkoły podstawowej oraz początkowej klasy gimnazjum.

Zestawie faktów i mitów na temat słynnego astronoma; część z filmowych wydarzeń jest prawdziwa, cześć została dołożona przez twórców w celu uatrakcyjnienia i wzbogacenia fabuły, ale także z powodu braku informacji na temat wczesnych lat życia astronoma (np. niespełniona, tragiczna miłość do pięknej Anny, spotkanie z Faustem).

Zagadnienia filmoznawcze:

Studia filmów rysunkowych na terenie Polski, ich historia i dokonania (w tym Studio Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej – założone w roku 1947 m.in. przez braci Zdzisława i Macieja Lachura. Do ważniejszych produkcji studia należą: seriale animowane „Między nami bocianami”, „Sceny z życia smoków”, „Lis Leon”, „Pampalini łowca zwierząt”, „Porwanie Baltazara Gąbki”, „Reksio”, „Bolek i Lolek”, „Przygody Błękitnego Rycerzyka” i filmy animowane: „Porwanie w Tiutiurlistanie”, „Wielka podróż Bolka i Lolka”, „Przygody Błękitnego Rycerzyka”, „Bolek i Lolek na Dzikim Zachodzie”).

Animacja tradycyjna, rysunki w większości wykonane ręcznie, tylko przy niewielkiej pomocy komputera.

Rysunki robią wrażenie archaicznych, jednak jest to prawdopodobnie efekt zamierzony z uwagi na okres historyczny i postać, o której opowiada film.

Rosnąca ilość filmów i rola filmu animowanego w kulturze współczesnej; filmy animowane nie tylko biją frekwencyjne rekordy, ale i podbijają prestiżowe festiwale, animacja jest wykorzystywana w produkcjach dla dorosłych i dla dzieci na całym świecie, jest najbardziej rozwojową techniką filmową.

Czym jest animacja, co to jest film animowany?

Techniki animacji (m.in. rysunkowa, lalkowa, wycinankowa, animacja warstwami, plastelinowa, 3D, materiałów sypkich, pikselacja, fotoanimacja, techniki kombinowane).

Postać Mikołaja Kopernika jako: astronoma, matematyka, prawnika, stratega, lekarza, astrologa, tłumacza oraz jego najważniejsze dzieło „O obrotach sfer niebieskich”; przewrót kopernikański.

Ważniejsze fakty z życia Kopernika, które pojawiają się w filmie: daty (urodzenia, odbytych studiów, przełomowych odkryć), pochodzenie – rodzina i rodzeństwo, mistrzowie naukowi, miejsca odbywanych studiów, koncepcje naukowe).

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

Pierwsza od wielu lat pełnometrażowa polska animacja.

Film adresowany do szerokiej publiczności, opowiada o wielkim polskim astronomie; ma charakter popularyzatorski, przybliża sylwetkę Kopernika i jego dokonania.

Uniwersalna opowieść o człowieku i jego marzeniach oraz o determinacji w dążeniu do ich realizacji.

Udana próba nadania wymiaru ludzkiego monumentalnej postaci polskiego odkrywcy.

Wyraźnie nakreślone „czarne charaktery” w filmie.

Postać Fausta (fikcyjna postać, Faust jest naukowcem, który oferuje swą duszę w zamian za usługi diabła. Inspiracją dla postaci jest niemiecki alchemik Johann Georg Faust XV/XVI w.).

Pokazanie różnicy pomiędzy astrologią i astronomią; astronomowie (uczeni, odkrywcy, niosący pozytywne wartości, zmieniający świat ze względu na dobro ogółu) i astrologowie (magowie, czarownicy, marzący o wynalezieniu „kamienia filozoficznego”, formuły zmieniającej to, co nieszlachetne w szczere złoto, eliksiru wiecznej młodości, kierowani chęcią zysku lub sławy, przepowiadali przyszłość z układu gwiazd, leczyli za pomocą tajemniczych mikstur).

W filmie ukazana walka o wpływy pomiędzy astronomami a astrologami; wpływ astrologów przepowiadających przyszłość na życie współczesnych – np. Paul van de Volder przekonuje rodziców Anny, że Kopernik nie jest jej przeznaczony).

Terrae motor, Solis Caelique stator (napis na toruńskim pomniku Kopernika, „Mikołaj Kopernik Torunianin. Ruszył Ziemię, wstrzymał Słońce i Niebo”. Autorem tego tekstu jest toruński profesor Rudolf Brohm).

Zgodny z prawdą historyczną obraz średniowiecznych miast: Torunia, Krakowa, Padwy, Rzymu.

Dbałość o realia obyczajowe i kontekst historyczny: przemarsz biczowników, panująca zaraza, zgromadzenia ludzi na rynku, targ, handel, żegluga, podróże, stroje, relacje rodzinne i społeczne.

Ukazane relacje międzyludzkie: pomiędzy rodzicami (a zwłaszcza ojciec) a dziećmi; pomiędzy rodzeństwem, kontakty z przyjaciółmi.

Ukazane środowisko naukowców skupionych wokół krakowskiej uczelni.

Próba rysu psychologicznego Kopernika w różnych etapach jego życia, ukazane oczekiwania, problemy dziecka niepokornego i dociekliwego, wyrastającego zdolnościami ponad innych, a jednocześnie wrażliwego i przepełnionego miłością do ludzi.

Obecne w filmie motywy funkcjonujące w kulturze

Motyw walki o duszę młodego człowieka (Wojciech z Brudzewa i Paul van de Volder), zaprzedanie duszy siłom zła (w filmie Paul van de Volder i Faust) por. „Faust” Johann Wolfgang Goethe, „Pani Twardowska” Adam Mickiewicz, legenda o Panu Twardowskim, film „Dzieje mistrza Twardowskiego” w reż. Krzysztofa Gradowskiego, „Królewna Śnieżka i Siedmiu Krasnoludków” baśń Braci Grimm lub film w reż. Davida Handa.

Motyw mistrza i ucznia, który ostatecznie przerasta swego mistrza i równoległy motyw ucznia czarnoksiężnika – Faust i Paul van de Volder.

Ukazana tęsknota człowieka za nieznanym, niezbadanym, chęć odkrywania nowego (por. np. „Pocahontas” w reż. Erica Goldberga, „1492. Wyprawa do raju” w reż. Ridleya Scotta, „Avatar” w reż. Jamesa Camerona, „Apollo 13″ w reż. Rona Howarda, „Podróż do wnętrza ziemi 3D” w reż. Erica Brevinga).