Cele lekcji

Cel ogólny:

Przygotowanie uczniów do refleksyjnego odbioru dzieła filmowego.

Cele szczegółowe:

Uczeń:

• określa problematykę filmu; rodzaj i gatunek obrazu Carte blanche;
• prezentuje historię zmagań głownego bohatera z chorobą, przeciwnościami losu;
• dyskutuje na temat postawy głównego bohatera;
• charakteryzuje postawy innych bohaterow filmu;
• wypowiada i uzasadnia swoje zdanie;
• określa funkcje zastosowanych w filmie środków wyrazu;
• odczytuje metaforyczne znaczenie scen, słów wypowiadanch przez bohaterów;
• interpretuje wybrane sceny filmowe;
• wyjaśnia znaczenie tytułu filmu;
• pracuje w grupie.

Przebieg lekcji

1. Ćwiczenie wprowadzajace.
Uczniowie podzieleni są na dwie grupy:

• uczniowie z pierwszej grupy, trzymając się za rece, tworzą „żywy” korytarz w kształcie litery S;
• uczniowie z drugiej grupy przechodzą kolejno przez stworzony przez pozostałych uczniów „korytarz” z zamkniętymi oczami (w tle słychać szum ulicy, gwar miasta);
• po zakończeniu ćwiczenia uczniowie siadają w okręgu, odpowiadają na pytania: Co czuliście w sytuacji, w której się znaleźliście? (swoje refleksje prezentują uczniowie z obu grup). Jakie emocje, refleksje wywoływała w Was ta sytuacja?

2. Ćwiczenie koncentrujące.

Każdy z uczniów otrzymuje czystą kartkę — formatu A5 z narysowanymi pośrodku dwiema równoległymi liniami (odległość między liniami ok.10 cm).
Na prośbę nauczyciela uczniowie przygladają się uważnie liniom, a następnie zamykają oczy i zapisują na kartce swoje imię i nazwisko tak, by pamiętając układ linii, zmieścić się między nimi. Po wykonaniu zadania otwierają oczy, przygladają się swoim zapisom, a następnie dzielą się swoimi spostrzeżeniami: W jakim stopniu udało im się wykonać zadanie? Co czuli w trakcie pisania? Jakie są ich refleksje po wykonaniu ćwiczenia?

3. Uczniowie wypowiadają swoje wrażenia po obejrzeniu filmu, a nastepnie prezentują wnioski z pracy domowej — informacje na temat powstania obrazu Jacka Lusińskiego Carte blanche (prawdziwa historia Macieja Białka, lubianego i cenionego przez młodzież nauczyciela historii w VIII Liceum Ogólnokształcącym w Lublinie i jego zmagań z nieuleczalną chorobą; odtwórcy głównych ról, praca nad filmem); próbują określić rodzaj i gatunek filmu (film fabularny, dramat obyczajowy). Nauczyciel, w razie potrzeby, uzupełnia wypowiedzi uczniów.

4. Uczniowie przedstawiają postać głównego bohatera filmu Kacpra Bielika, odpowiadają na pytania nauczyciela: W jaki momencie życia poznajemy bohatera? Co o nim wiemy? Jakim jest nauczycielem? Jak zareagował na wiadomość o tym, że jest niuleczalnie chory? Jak choroba zmieniła jego życie? Co robił, by w pracy nikt nie dowiedział się o jego chorobie? Dlaczego za wszelką cenę próbował ukryć swoją niepełnosprawność? Co jest dla bohatera najważniejsze? Jak rozumiecie ostatnie sceny filmu? (uczniowie, wraz z nauczycielem oglądają te sceny). Jaki sens mają słowa bohatera: Jestem gotów — na wszystko?

5. Uczniowie w pięciu zespołach rozmawiają o tym, jaką postawę wobec Kacpra Bielika i jego choroby przyjmują inni bohaterowie filmu:

a)    lekarze,

b)    przyjaciel,

c)    uczniowie,

d)    inni nauczyciele, dyrektorka szkoły,

e)    Ewa.

Po upływie kilku minut (6–8) młodzież prezentuje wnioski z pracy grupowej.

6. Młodzież próbuje odczytać znaczenie zdania zapisanego pod tematem lekcji: „Człowiek, który żyje jak zboże, staje się słomą historii”.

Następnie uczniowie odpowiadają na pytanie: W jakim znaczeniu słowa Thomasa Jeferssona, odnoszą się do bohatera filmu?

7. Uczniowie interpretują tytuł filmu, odczytują jego przesłanie, odpowiadając na pytania nauczyciela: Co znaczy wyrażenie stanowiące tytuł filmu — Carte blanche?
Uczniowie najpierw przedstawiają swoje propozycje, a następnie odczytują definicję wyrażenia, posługując się słownikami:

„carte blanche — wym. [kart blansz], nieograniczone pełnomocnictwo, swoboda działania, wolna ręka”[1];

„carte blanche [kartblansz] to w stosunkach oficjalnych nieograniczone pełnomocnictwo. Gdy szef lub nadrzędna instytucja daje carte blanche komuś, kto udaje się na ważne rozmowy, daje mu wolną rękę, pozwala podejmować wszelkie decyzje”[2].

Jaki jest zwiazek tych słów z opowiedzianą historią? Jak rozumiecie ten tytuł?

Nauczyciel przytacza wypowiedź Jacka Lusińskiego będące interpretacją tytułu filmu:
„Tytułowe carte blanche to biała kartka, metaforycznie odwołująca się do takiego momentu w życiu, kiedy musimy zaczynać wszystko od początku. Nagle spotyka nas coś, co wywraca nasze życie do góry nogami — jak bohatera filmu, który dowiaduje się o swojej chorobie i o tym, że może jedynie odliczać dni do momentu, gdy przestanie widzieć. W tej sytuacji może on poddać się albo spróbować na nowo „napisać” swoje życie”[3].

Jakie Waszym zdaniem jest przesłanie filmu?
Nauczyciel, podsumowując wypowiedzi uczniów, przywołuje opinie aktorów, reżysera na temat wymowy filmu, np.:

Urszula Grabowska (Ewa): „To jest właśnie taka historia. Opowiadajaca o bardzo trudnej, osobistej walce, ale niosąca nadzieję, mająca smak zwycięstwa. Dająca światło”.

Eliza Rycembel (Klara): „Człowiek, który traci coś pięknego, traci wzrok, może dać sobie radę i zacząć żyć od nowa. Zacząć doceniać to nowe życie i jeszcze mobilizować do tego inne osoby, żeby walczyły o siebie i doceniły to, co mają”.

Andrzej Chyra (Kacper Bielik): „Bardzo często zdarza się, że gdy tracimy coś cennego, nagle uświadamiamy sobie, co tak naprawdę jest ważne. Że warto w pełni korzystać z życia, dopóki tylko się da, czerpać z niego jak najwięcej. (…) Carte blanche nie jest filmem, z ktorego wychodzi sie zdołowanym, a raczej zbudowanym. To film, który dodaje skrzydeł”.

Jacek Lusiński (reżyser): „To opowieść o człowieku, któremu nagle zaczyna rozpadać się świat i który staje przd wyborem: zwyciężę, czy będę zwyciężony?”
„Ważne (…) jest również to, że osoby, które znalazły sie w trudnej sytuacji życiowej (…) dostaną dawkę dobrej energii, która być może będzie miała na nie pozytywny wpływ”.

Wypowiedzi aktorów, reżysera mogą być przedstawione w formie slajdów, przygotowanej przez nauczyciela prezentacji multimedialnej.

Nauczyciel zadaje pytanie: Jakie znaczenie dla wymowy obrazu Jacka Lusińskiego ma fakt, że opowiedziana tu historia jet oparta na prawdziwych wydarzeniach?

8. Uczniowie, odwołując sie do filmu Jacka Lusińskiego i własnych spostrzeżeń, refleksji, rozmawiają o sytuacji osób niepełnosprawnych w naszym społeczeństwie, odpowiadają na pytania: Jak traktowani są ludzie niepełnosprawni? Z jakimi problemami muszą się zmagać? Jakie reakcje, emocje wywołują u ludzi zdrowych? Dlaczego tak jest? Co należałoby zmienić, by życie osób chorych, niepełnosprawnych było łatwiejsze, „normalne”?

Młodzież pracuje w grupach (po cztery, pięć osób); wnioski z dyskusji zapisuje w formie metaplanu (Załącznik nr 1). Po upływie ok. 10 minut uczniowie — reprezentanci zespołów przedstawiają efekty pracy grupowej.

9. Uczniowie wymieniają zastosowane przez reżysera środki filmowego wyrazu (np. specyficzna praca kamery, zdjęcia), próbują określić ich funkcję.

10. Na zakończenie zajęć nauczyciel ocenia pracę młodzieży, prosi, by każdy z uczniów wypowiedział swoje refleksje dotyczące lekcji poświęconej filmowi Carte blanche, kończąc zdanie: Na dzisiejszej lekcji…

Praca domowa

(do wyboru):

• Odwołując się do filmu Jacka Lusińskiego Carte blanche i własnych spostrzeżeń, wyjaśnij, jak rozumiesz znaczenie słów: „Człowiek, który żyje jak zboże, staje się słomą historii”.

• Jakie inne znane Ci filmy poruszają podobne jak w filmie Carte blanche problemy, mówią o sytuacji osób dotkniętych chorobą, niepełnosprawnych? W kilku zdaniach zaprezentuj jeden z nich.

Załączniki

Załącznik nr 1

Metaplan

Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?

Wnioski: