Krótka informacja o filmie

PRL na wesoło oczami zakochanej polonistki. „Rewers” oprócz ciekawej fabuły osadzonej w czasach stalinizmu oferuje inteligentny kolaż gatunków, konwencji oraz ekwilibrystyki utartymi schematami myślowymi i stereotypami. Szczególnie polecany do wykorzystania na lekcjach dotyczących synkretyzmu gatunkowego.

Związki z podstawą programową

Wiedza o kulturze

Uczeń:

• Zna dwudziestowieczne dzieła reprezentujące różne dziedziny sztuki (między innymi film) i dostrzega związki pomiędzy nimi;
• Wskazuje różne funkcje dzieła sztuki (np. estetyczną, komunikacyjną, społeczną, użytkową, kultową, poznawczą, ludyczną)
• Analizuje film (…) posługując się podstawowymi pojęciami z zakresu właściwej dziedziny sztuki.
• Wypowiada się na temat dzieła sztuki, używając pojęć zarówno swoistych dla poszczególnych sztuk, jak i wspólnych (forma, kompozycja, funkcja, nadawca, odbiorca, użytkownik, znaczenie, kontekst, medium).

Język polski

Zakres podstawowy

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:

• Prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki;
• Określa problematykę utworu;
• Rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera (narracja, fabuła, sytuacja liryczna, akcja);
• Wskazuje zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego i ich funkcje;
• Wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa-klucze, wyznaczniki kompozycji);
• Wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne).

Wartości i wartościowanie. Uczeń:

• Dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne
• Dostrzega w świecie konflikty wartości oraz rozumie źródła tych konfliktów.

Mówienie i pisanie. Uczeń:

• Tworzy dłuższy tekst pisany lub mówiony ( recenzja, referat) zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzegając zasad spójności znaczeniowej i logicznej.

Świadomość językowa. Uczeń:

• Operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: Polska, Europa, świat – współczesność i przeszłość; kultura, cywilizacja, polityka).

Zakres rozszerzony

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:

• Wskazuje związki między różnymi aspektami utworu (estetycznym, etycznym i poznawczym);
• Dostrzega przemiany konwencji i praktykę ich łączenia (synkretyzm konwencji i gatunków);
• Rozpoznaje aluzje literackie i symbole kulturowe (np. biblijne, romantyczne) oraz ich funkcję ideową i kompozycyjną, a także znaki tradycji.

Historia

Zakres podstawowy

• Polska w systemie komunistycznym. Uczeń:
• Charakteryzuje system represji stalinowskich w Polsce i ocenia jego skutki;
• Charakteryzuje realia życia gospodarczego i społecznego PRL-u.

Zakres rozszerzony

• Polska w latach 1948–1956. Uczeń:
• Porównuje procesy stalinizacji państwa polskiego i państw Europy Środkowo-Wschodniej;
• Charakteryzuje system polityczny i społeczno-gospodarczy Polski w okresie stalinowskim (…).

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

Dyskusja poszukująca, wykorzystywanie informacji z różnych źródeł, rozwiązywanie problemu – odkrywanie konwencji filmowych.

Bohaterkami „Rewersu” są kobiety. Warto przyjrzeć się bliżej kreacjom aktorskim stworzonym przez Annę Polony, Krystynę Jandę i Agatę Buzek. Kolejny problem interpretacyjny dotyczy nawiązywania do różnych konwencji filmowych. Warto także podyskutować z młodzieżą czy o czasach głębokiego stalinizmu można mówić z humorem i przekorą.

Czerń i biel jako dominanta kolorystyczna filmu. Jedna z form osiągania autentyzmu w sztuce filmowej.

Film noir

„Określenie wprowadzone przez krytyków francuskich w 1946 r., wskazujące na pewna grupę filmów amerykańskich, nacechowanych mrocznym nastrojem, pesymistycznym spojrzeniem na życie, fatalizmem związanym z negatywnym wpływem kobiet itp. W późniejszym okresie pojęcie służyło uchwyceniu znamion stylistyki kina amerykańskiego lat 40. I 50.; nie dotyczy gatunku lecz pewnej poetyki w okresie od „Sokoła maltańskiego” (1941) J. Hustona do „Dotyku zła” (1958) O. Wellesa (zasadnicza tonacja, sposób obrazowania, walory plastyczne kadru, wizja świata). Na warstwę wizualną i tematyczną filmów z tej grupy istotny wpływ wywarł niemiecki ekspresjonizm, dający obraz kryzysu społecznego, załamanie się wiary w ideały humanizmu, odzwierciedlający lęk i niepokoje związane z przyszłością. Wielu czołowych twórców Hollywood lat 40. I 50. Wyemigrowało z Niemiec przed wybuchem wojny (m.in. F. Lang, B. Wilder, O. Preminger, R. Siodmak, D. Sirk). To oni zrealizowali wiele filmów z głównego nurtu czarnej komedii (Kobieta w oknie, 1944; Podwójne ubezpieczenie, Laura, Zabójcy, 1946; W pułapce miłości, 1948; Shockproof, 1946). Czasem wyróżnia się kilka jego faz: 1) okres wojenny (1941 – 47) – bohaterem był zazwyczaj człowiek samotny, nierzadko prywatny detektyw, istotną role odgrywał wątek romantyczny: Sokół maltański; Casablanca Curtiza; Wielki sen H. Hawksa; Gilda Ch. Vidora; Listonosz zawsze dzwoni dwa razy T. Garnetta; Out of the past J. Tourneura; 2) okres realistyczny (1947-49) – pojawia się temat korupcji politycznej, śledztwa, przemocy, wizualnie dominuje obraz wielkomiejskiej dżungli: Bumerang E. Kazana, Dzwonic Northside 777 i Pocałunek śmierci H. Hathawaya; Nagie miasto J. Dassina, Żyją nocą N. Raya; 3) lata 1949-53 – wśród postaci zwykle osobnik o psychopatycznych skłonnościach: Biały żar R. Walsha, Bannion Langa; 4) okres zmierzchu (1954-58) – Śmiertelny pocałunek R. Aldricha, The Big Combo Lewisa, Dotyk zła Wellesa. Stylistyka i krąg tematyczny czarnego filmu powracały jednak w kinie amerykańskim od konca lat 60. (Chinatown R. Polańskiego, 1974; W mroku nocy, A. Penna, 1975; Żar ciała L. Kasdana, 1981), szczególnie zaś od połowy lat 80. (Śmiertelnie proste braci Cohenów, 1984)” KL

„Encyklopedia kina”, wydanie II poszerzone, red. Tadeusz Lubelski, Kraków 2010.

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

Przewrotne odczytanie historii PRL-u, pokazanej w krzywym zwierciadle bez patosu i pomnikowego bohaterstwa. Obraz powojennej rzeczywistości, w której główną rolę odgrywają kobiety.

Ukazanie świata silnych kobiet i słabych mężczyzn, gdzie tragedia miesza się z komedią.

Postacie kobiet w filmie, niezwykłe kreacje aktorskie Agaty Buzek, Krystyny Jandy, Anny Polony. Spotkanie trzech charyzmatycznych, obdarzonych nie tylko talentem, ale także niezwykłą osobowością aktorek pozwoliło na wykreowanie postaci reprezentujących bohaterki o różnych charakterach i temperamentach. Zaskakujący splot wydarzeń ujawnia ciemną stronę kobiecej natury i odkrywa przed widzem siłę kobiecego charakteru.

Rzeczywistość przedstawiona w dwóch planach czasowych (wczesne lata pięćdziesiąte, współczesność).

Relacje międzypokoleniowe między córką, matką i babcią. Dom jako bezpieczne miejsce chroniące przed złem świata i nieakceptowaną rzeczywistością.

Podział społeczeństwa na „ludzi zwyczajnych” i „tych nowych”, którzy zburzyli ład dawnego świata.

Odmienne postawy wobec systemu politycznego. Serwilizm w czasach stalinowskich (oddanie złota przez matkę, malowanie socrealistycznych obrazów przez sfrustrowanego Arka, co zapewnia przetrwanie rodzinie).

Wpływ historii na życie bohaterów.

Traumatyczne doświadczenia poety Wodzickiego wyniesione z Powstania Warszawskiego.

Mieszanie się konwencji filmowych – film obyczajowy z czasów stalinowskich, komedia mieszczańska, romans, film noir, czarna komedia. Brak wyraźnych cech jednego gatunku jako świadome zamierzenie reżysera.

„Rewers” jako przykład czarnej komedii – gatunku filmowego rzadko uprawianego w Polsce.

Odniesienie do klasyki kina. Przywołanie legendarnej postaci Humphreya Bogarta w kultowym prochowcu z nieodłącznym papierosem.

„Rewers” jako film quasi – dokumentalny i archiwalny. Budowa filmowej przestrzeni czasów socrealizmu. Czarno – białe zdjęcia Marcina Koszałki. Odtworzone z pietyzmem kostiumy (Magdalena Biedrzycka) i scenografia (Małgorzata Dipont), stylizowana muzyka (Włodek Pawlik) doskonale oddające atmosferę lat 50-tych.

Obecne w filmie motywy funkcjonujące w kulturze

Potrzeba spełnienia się kobiety w małżeństwie i macierzyństwie.

Motyw nieobecnego ojca i budowanie jego spiżowego wizerunku przez matkę. „Rewers” jako przewrotna historia o duchowym zwycięstwie głównej bohaterki.

Motyw konspiracji: ukrycie złotej monety z wyzywającym napisem „Liberty” jako parodia polskiej „bohaterszczyzny”.