Propozycje wykorzystania filmu w realizacji podstawy programowej

z etyki dla klas 4–8 szkoły podstawowej

Opracowanie przygotowane przez Zespół Centralnego Gabinetu Edukacji Filmowej,

Pałac Młodzieży im. J. Tuwima

Etyka jako przedmiot nauczany w szkole podstawowej realizować ma przede wszystkim cele praktyczno-wychowawcze. Głównym z nich jest budzenie i rozwijanie refleksyjności oraz wrażliwości dotyczącej społecznie respektowanych wartości. Ważnym elementem procesu kształcenia staje się więc budowanie u młodego człowieka postawy szacunku wobec drugiego człowieka i otwartości wobec wyznawanych przez niego wartości. Kolejną dominantą jest odpowiedzialne uczestniczenie w życiu społecznym; współdziałanie z innymi i działanie na ich rzecz. Istotnym staje się problem odpowiedzialności za własne działania i życiowe decyzje. Kładzie się nacisk także na umiejętność formułowania ocen moralnych dotyczących konkretnych zdarzeń i ich taktowne oraz adekwatne do zaistniałych faktów wyrażanie. Szczególnie ta ostatnia umiejętność winna stanowić istotny aspekt kształcenia/samokształcenia i wychowania/samowychowania.

Z uwagi na fakt, że etyka jest przedmiotem nauczanym w klasach 4–8, a różnice rozwojowe pomiędzy uczestnikami zajęć w wieku lat 10 i 15 są kolosalne, niektóre ze wskazanych filmów można wykorzystać w pracy z młodszymi dziećmi jedynie we fragmentach. Inne nadają się wyłącznie dla klas 7-8. Decyzja o wyświetleniu danego tytułu podczas zajęć powinna być podjęta przez nauczyciela zgodnie z potrzebami konkretnej grupy odbiorczej (klasy).

Zaproponowane poniżej filmy do wykorzystania w poszczególnych blokach zagadnieniowych rzadko dotyczą tylko jednego tematu. Bogactwo treści, które prezentują, pomoże nauczycielowi zbudować na ich podstawie nie tylko pojedyncze lekcje, ale bloki zajęć.

  1. Uczeń:

1) zna, rozumie i stosuje pojęcia niezbędne do opisu przeżyć i działań moralnych:

a) posługuje się pojęciami niezbędnymi do charakterystyki działania w aspekcie jego moralnej oceny: decyzja, czyn, sprawczość, konflikt, problem, podmiot działania (autor, sprawca), adresat działania, intencja działania, motyw działania, treść działania, skutek (konsekwencja), okoliczności działania,

b) rozpoznaje i nazywa wybrane emocje oraz uczucia: radość, smutek, strach, wstręt, zdziwienie, gniew, akceptacja, duma, miłość, nienawiść, przyjemność, przykrość, poczucie szczęścia, poczucie wstydu, poczucie winy, zazdrość,

c) posługuje się nazwami emocji i uczuć do opisywania przeżyć własnych oraz przeżyć innych osób w kontekście różnych doświadczeń moralnych; wykorzystuje te pojęcia do charakteryzowania przeżyć, działań i postaw bohaterów powieści, opowiadań, filmów, spektakli teatralnych, gier komputerowych,

d) zna i objaśnia podstawowe pojęcia związane z oceną moralną: dobro, zło, wartość, kryterium, zasada (norma, reguła), postawa, cnota, wada, obowiązek, sankcja, sumienie, wzór, autorytet, odpowiedzialność, prawo naturalne, prawo stanowione, godność, prawa człowieka, natura ludzka, prawda, szczęście, (…)

f) wykorzystuje pojęcia dyskursu etycznego do analizowania przeżyć, działań i postaw bohaterów powieści, opowiadań, filmów, spektakli teatralnych, gier komputerowych; (…)[1].

Propozycja zajęć:

Zajęcia z wykorzystaniem filmu Wszystkowidząca, reż. Kenneth Kainz (scenariusz zajęć dostępny na http://edukacjafilmowa.pl/wszystkowidzaca-2015-2/). Uczniowie zastanawiają się nad genezą wstydu jako istotnej emocji wpływającej w znaczący sposób na ludzkie zachowania i postepowanie. Podają przykłady zachowań (swoich i zaobserwowanych u innych), które powodują uczucie wstydu. Zastanawiają się, dlaczego tak jest. Rozpisują swoje refleksje w następujący sposób:

Np. zachowanie:

W trakcie procesu wychowania uczymy się, że należy pomagać starszym i słabszym, w tym przypadku ustąpić miejsca. Niedostosowanie się do zasady grozi na przykład tym, że ktoś zwróci młodemu człowiekowi uwagę i poprosi o powstanie z zajmowanego miejsca.

Inne polecane filmy:

10) wyjaśnia, czym jest zasada (norma, reguła) moralna i podaje przykłady zasad (norm, reguł) moralnych; (…).

Propozycja zajęć:

Debata „za i przeciw” na przykładzie filmu Merida Waleczna, reż. Mark Andrews, Brenda Chapman (scenariusz zajęć na temat filmu dostępny na http://edukacjafilmowa.pl/merida-waleczna-2012/). Zajęcia można zacząć dyskusją na temat: Czy uważasz, że każdy człowiek/członek społeczności ma prawo robić wszystko, na co ma ochotę? Po przeprowadzeniu dyskusji zapisujemy płynące z niej wnioski w dwóch kolumnach: „za” i „przeciw”. Następnie uczniowie, podzieleni na 2 zespoły reprezentujące odmienne racje, dyskutują na temat sytuacji przedstawionej w filmie: wolność jednostki czy hołdowanie tradycyjnym regułom.

Inne polecane filmy:

11) wyjaśnia genezę norm moralnych; (…)

Propozycja zajęć:

Na podstawie zgromadzonej wiedzy oraz projekcji filmu Książę Egiptu, reż. Simon Wells, Brenda Chapman, Steve Hickner, uczniowie zastanawiają się (podczas dyskusji ukierunkowanej), jakimi zasadami kierowali się Egipcjanie, a jakimi Żydzi. Na plan pierwszy wysuwa się posłuszeństwo wobec Boga i rządzenie się zasadami, których On każe przestrzegać. Uczniowie, konfrontując film z historią Mojżesza, np. wg Józefa Flawiusza, tworzą plan „przygód” Mojżesza do momentu jego narodzin aż po moment otrzymania przez niego na górze Synaj Dziesięciorga Przykazań.

Inne polecane filmy:

13) wyjaśnia związek między dobrem (wartością), jakim jest życie, a normą moralną: „Nie należy zabijać”; wyjaśnia, co to znaczy, że życie jest dobrem fundamentalnym; (…)

Propozycja zajęć:

Tworzenie (na kartonie) mapy myśli, na której każdy z uczestników zajęć zapisze, co znaczy dla niego najistotniejsza z norm moralnych, czyli „Nie zabijaj”. Nauczyciel przed zajęciami prosi uczniów, aby przypomnieli sobie jeden film, w którym omal nie dochodzi do zabójstwa lub samobójstwa. Prosi o zastanowienie się, do jakich późniejszych wydarzeń nie doszłoby, gdyby zamiar ten został zrealizowany. Po prezentacji/dyskusji, jakie wartości dzięki temu zostały zachowane, każdy uczestnik podchodzi do mapy myśli i zapisuje osobistą refleksję.

Polecane filmy:

14) wyjaśnia, czym jest bioetyka; podaje przykłady problemów bioetycznych oraz przedstawia własne stanowisko w wybranych kwestiach bioetycznych (aborcja, eutanazja, inne).

Propozycja zajęć:

Po obejrzeniu filmu I kto to mówi, reż. Amy Heckerling, uczniowie przygotowują własny monolog wewnętrzny z czasów, kiedy przed urodzinami znajdowali się w łonie matki. Próbują opisać, co mogli wtedy czuć, jakich emocji i zdarzeń doświadczać, czego mogliby pragnąć, co myśleć o świecie zewnętrznym. Następnie odczytują swoje monologi na forum klasy.

Inne polecane filmy:

  • W stronę morza, reż. Alejandro Amenábar (fragmenty)
  • Za wszelką cenę, reż. Clint Eastwood (fragmenty)
  • Juno, reż. Jason Reitman
  • Gdyby ściany mogły mówić, reż. Nancy Savoca, Cher
  • Złe i gorsze, reż. Alexander Payne
  • Frankenweenie, reż. Tim Burton
  • Ja, Robot, reż. Del Spooner (fragmenty)
  • Wyspa, reż. Michael Bay (fragmenty)
  1. Człowiek wobec innych ludzi. Uczeń:
  • podaje przykłady okazywania szacunku wobec rodziców, nauczycieli, koleżanek i kolegów oraz innych ludzi – dorosłych i dzieci; (…)

Propozycja zajęć:

Czym jest szacunek dla innej osoby, w jaki sposób może się przejawiać? Na podstawie filmu Stowarzyszenie umarłych poetów, reż. Peter Wair, przeprowadzamy wraz z uczniami badanie rozpiętości znaczeniowej słowa szacunek – od autorytetu, poważania, respektu, atencji, uznania, poprzez docenienie wartości czyjegoś postępowania (czasem dorobku, znaczenia – prestiż), aż po posłuch, kult, czczenie, uwielbienie. Analizujemy relacje, jakie wytworzyły się pomiędzy poszczególnymi chłopcami a panem Keatingiem, pomiędzy rodzicami chłopców a chłopcami, pomiędzy rodzicami chłopców a panem Keatingiem i dyrekcją szkoły.

Inne polecane filmy:

  • Nauczycielka angielskiego, reż. Craig Zisk
  • Buntownik z wyboru, reż. Gus Van Sant
  • Edi, reż. Piotr Trzaskalski (fragmenty)

4) wie, że w szczególny sposób należy okazywać szacunek i wyrozumiałość osobom starszym (seniorom), słabszym, potrzebującym pomocy; (…)

Propozycja zajęć:

Po projekcji filmu Imagine, reż. Andrzej Jakimowski, przeprowadzamy eksperyment podobny do pokazanego w filmie. Proponujemy odbycie części zajęć np. w ogrodzie szkolnym lub innym bezpiecznym, odizolowanym miejscu. Następnie (w grupach) uczniowie: zasłaniają sobie oczy, wkładają stopery do uszu, przyjmują pozycję zgarbioną itp. Pozbawieni swoich zwyczajnych możliwości, próbują wykonać zaplanowane dla nich zadania, np. mają wspólnie przetransportować duże pudła na drugą stronę ogrodu.

Inne polecane filmy:

5) wyjaśnia, czym jest miłość; charakteryzuje różne rodzaje miłości; (…)

Propozycja zajęć:

Młodzież ogląda kultowy już film To właśnie miłość, reż. Richard Curtis, który jest złożony z kilku miniopowieści o różnych ludziach i różnych odmianach łączącej ich miłości. Na jego podstawie charakteryzuje rodzaje emocji, które towarzyszą relacjom międzyludzkim. Uczniowie tworzą oś czasu – życia człowieka, na której zaznaczają lata/okresy w życiu (dzieciństwo, młodość, dorosłość, starość) i towarzyszące im typy związków/relacji. Zastanawiają się, czy są takie rodzaje miłości, które nie są zależne od wieku.

Inne polecane filmy:

  • Lassie, reż. Charles Sturridge
  • Zakochany kundel, reż. Hamilton Luske
  • Mała Syrenka, reż. Jamie Mitchell
  • 101 dalmatyńczyków, reż. Wolfgang Reitherman
  • 101 dalmatyńczyków, reż. Stephen Herek
  • Pajęczyna Charlotty, reż. Gary Winick (omówienie filmu dostępne na http://edukacjafilmowa.pl/pajeczyna-charlotty-2006/)
  • E.T., reż. Steven Spielberg
  • Gwiazd naszych wina, reż. Josh Boone
  • Opowieści weekendowe, cykl, reż. Krzysztof Zanussi (fragmenty)
  • Korczak, reż. Andrzej Wajda

6) wyjaśnia, co to znaczy, że rodzina jest dobrem wspólnym:

a) podaje przykłady działań będących realizacją dobra wspólnego rodziny,

b) wie, że współcześnie funkcjonują różne modele małżeństwa i rodziny;

Propozycja zajęć:

Tworzenie dioramy opartej na postaciach i lokalizacjach znanych z filmu Lato Muminków, reż. Maria Lindberg. Uczniowie przygotowują z papieru Dolinę Muminków, rysują wiodące przez nią ścieżki, tworzą charakterystyczne domy, w których mieszkają bohaterowie filmu oraz rysują ich postacie. Następnie rozmieszczają je tak, aby umożliwić Muminkowi, Pannie Migotce, Tacie Muminka, Mamie Muminka, Włóczykijowi, Małej Mi, Emmie, Mimbli, Paszczakowi, Bufce, jak najłatwiejszy dostęp do siedzib przyjaciół. Uczestnicy zajęć zastanawiają się, jakie funkcje w tej specyficznej, szerokiej rodzinie pełnią poszczególni bohaterowie. Kto zalicza się do rodziny połączonej więzami krwi, a kto funkcjonuje w niej na innych zasadach? Jakich?

Inne polecane filmy:

7) wyjaśnia, co to znaczy, że klasa jest dobrem wspólnym:

a) podaje przykłady działań będących realizacją dobra wspólnego klasy,

b) angażuje się we wspólne działania realizowane przez koleżanki i kolegów z klasy, (…)

Propozycja zajęć:

Przeprowadzonych na podstawie filmowej sagi o Harrym Potterze. Dla Harry’ego Hogwart i Gryffindor – dom (klasa), do którego został przydzielony, stanowił prawdziwą ostoję i wartość, której należy bronić. Wykorzystując metodę portfolio, możemy zebrać materiały na temat funkcjonowania Pottera w swojej klasie, jego przyjaźni, konfliktów z uczniami z innych domów, stosunku do nauczycieli, sposobu życia w Hogwarcie. Portfolio jest techniką, która polega na wyszukiwaniu i gromadzeniu w teczce materiałów na wybrany temat. Dzięki konieczności ciągłego segregowania i wartościowania zebranych materiałów, uczniowie kształcą umiejętność porządkowania wiadomości. Ponadto uczą się korzystania z różnych źródeł informacji oraz efektywnej współpracy podczas wymieniania się materiałami.

Inne polecane filmy:

  • Przywódcy, Paweł Ferdek
  • Wybory, reż. Alexander Payne
  • Akademia Pana Kleksa, reż. Krzysztof Gradowski
  • Mikołajek, reż. Laurent Tirard (scenariusz zajęć dostępny na http://edukacjafilmowa.pl/mikolajek-2009-2/)
  • Plastusiowy pamiętnik, reż. Leszek Lorek (lub serial tv)
  • Chłopcy z placu Broni, reż. Zoltán Fábri
  • Syzyfowe prace, reż. Paweł Komorowski
  • Szatan z VII klasy, reż. Kazimierz Tarnas lub Maria Kaniewska
  • Sydney i siedmiu nieudaczników, reż. Joe Nussbaum
  • Spona, reż. Waldemar Szarek

c) analizuje i formułuje ocenę moralną „ściągania”; (…)

Propozycja zajęć:

Posługując się metodą KOSZA I WALIZKI (kosz oznacza rzeczy zbędne lub niedoskonałe, walizka – to, co jest na tyle ważne i potrzebne, że zabieramy ze sobą), zbieramy od uczniów karteczki z wypisanymi pozytywami i negatywami ściągania w szkole. Następnie odczytujemy wszystkie wpisy. Prosimy uczniów o napisanie opowiadania na temat: Jaka jest moja wiedza bez „kartki”? Jestem jednym z ostatnich ludzi na Ziemi, jak moja wiedza pozwoli mi przetrwać i odbudować cywilizcję?

Polecane filmy:

  • Egzamin dojrzałości, reż. Brian Robbins
  • Spona, reż. Waldemar Szarek
  • Utalentowany pan Ripley, reż. Anthony Minghella (fragmenty)

8) wyjaśnia, co to znaczy, że ojczyzna jest dobrem wspólnym:

a) podaje przykłady działań będących realizacją dobra wspólnego ojczyzny, (…)

Propozycja zajęć:

Potop, reż. Jerzy Hoffman, wykorzystany zostanie do prezentacji postaw przedstawicieli różnych grup społecznych. Klasa zostaje podzielona na grupy. Każdej grupie jest przyporządkowany jeden bohater indywidualny lub zbiorowy (np. górale, gołota – Kiemlicze, rycerstwo – Wołodyjowski, Zagłoba itp., magnateria – Radziwiłłowie, duchowieństwo – ks. Kordecki, dwór Jana Kazimierza). Uczniowie odszukują elementy wspólne w sposobie postrzegania Rzeczpospolitej jako ojczyzny przez każdą z grup. Przygotowują na ten temat krótką prezentację dla całej klasy.

Inne polecane filmy:

  • Szeregowiec Dolot, reż. Gary Chapman, Rob Letterman
  • Kamienie na szaniec, reż. Robert Gliński
  • Miasto 44, reż. Jan Komasa
  • Bitwa pod Wiedniem, reż. Renzo Martinelli
  • Ogniem i mieczem, reż. Jerzy Hoffman
  • Waleczne serce, reż. Mel Gibson

b) wyjaśnia różnicę między patriotyzmem a szowinizmem, (…)

Propozycja zajęć:

Dyktator, reż. Charlie Chaplin. W tym filmie Chaplin wciela się w dwie role: bełkotliwego, groźnego, groteskowego bufona i satrapę Adenoida Hynkela oraz poczciwego żydowskiego fryzjera, którego z dyktatorem Tomanii łączy łudzące fizyczne podobieństwo. Jest to ostra satyra na zachowania szowinistyczne. W klasie możemy posłużyć się analogicznym pomysłem. Uczniowie przygotowują kartki A4 puste po dwóch stronach. Kiedy w toku klasowej dyskusji wyłonią się cechy patriotyzmu, uczeń, który taką cechę wymienił (lub przykład postawy patriotycznej), zapisuje ją po jednej stronie swojej kartki. Kiedy każdy z uczniów stworzy zapis po jednej stronie, klasa pod kierunkiem nauczyciela zastanawia się, czy spotęgowanie danej cechy/postawy dałoby efekt szowinizmu. Jeśli tak, po drugiej stronie odpowiedniej kartki uczeń zapisuje odpowiednia cechę/postawę szowinistyczną.

Inne polecane filmy:

d) podaje przykłady instytucji demokratycznych; wyjaśnia, dlaczego demokracja jest modelowym ustrojem politycznym,

e) wyjaśnia, czym jest społeczeństwo obywatelskie, i podaje przykłady postaw obywatelskich; (…)

Propozycja zajęć:

Wybory, reż. Alexander Payne to film z Reese Witherspoon na temat kandydowania do samorządu szkolnego. Przedstawiona tutaj historia jest karykaturą demokratycznych wyborów. Wyścig do fotela przewodniczącego szkoły przeistacza się w „bieg po trupach”. Warto stworzyć z wychowankami projekt edukacyjny, podczas którego zbadają, na czym polega demokratyczne kandydowanie, jakie niekorzystne i korzystne zjawiska psychologiczne i społeczne mogą kryć się za chęcią kandydowania do samorządu. Wyniki swojej pracy mogą przedstawić w formie plansz, prezentacji lub krótkiego filmiku.

Inne polecane filmy:

  • Uciekające kurczaki, reż. Nick Park, Peter Lord
  • Obywatel, reż. Jerzy Stuhr (fragmenty) (tekst na temat filmu dostępny na http://edukacjafilmowa.pl/obywatel-2014/ oraz http://edukacjafilmowa.pl/obywatel-2014-2/)
  • Opowieści weekendowe, cykl, reż. Krzysztof Zanussi (fragmenty)
  • Koziołek Matołek, serial tv, reż. Bogdan Nowicki, Piotr Szpakowicz, Stefan Szwakopf, Roman Huszczo, Piotr Paweł Lutczyn, Zofia Oraczewska
  • Prymas. Trzy lata z tysiąca, reż. Teresa Kotlarczyk (fragmenty)

9) wie, że ludzie reprezentujący różne kultury mogą wyznawać różne wartości i przekonania moralne; wyjaśnia, czym jest wielokulturowość; (…)

Propozycja zajęć:

Po obejrzeniu filmu Wielka podróż Bolka i Lolka uczniowie pracują w grupach. Celem pracy jest przygotowanie rysunków odnoszących się do miejsc, jakie odwiedzili bohaterowie filmu i ludzi, których tam spotkali. Po prezentacji prac plastycznych uczniowie (odnosząc się tak do własnych prac jak i treści filmu) w procesie „burzy mózgów” opisują różnice dotyczące wyglądu zewnętrznego i sposobu zachowania przedstawicieli poszczególnych nacji. Po wyodrębnieniu różnic uczniowie powinni również spróbować odnaleźć cechy wspólne wszystkich opisanych wcześniej postaci.

Inne polecane filmy:

  • Wielka podróż Bolka i Lolka, reż. Władysław Nehrebecki, Stanisław Dulz
  • W 80 dni dookoła świata, reż. Frank Coraci
  • Valerian i Miasto Tysiąca Planet, reż. Luc Besson
  • Za jakie grzechy dobry Boże?, reż. Philippe de Chauveron
  • Jeszcze dalej niż północ, reż. Dany Boon
  • Hotel Marigold, reż. John Madden

12) wie, że konflikty są jednym z elementów życia społecznego, potrafi rozwiązywać konflikty (np. w szkole, w domu) nie uciekając się do przemocy; (…)

Propozycja zajęć:

Po projekcji filmu Mikołajek w reżyserii Laurenta Tirarda uczniowie pracują z zastosowaniem jednej z technik prowadzenia dyskusji zwanej „dywanikiem pomysłów”. Grupy dyskutujące nad problemem nurtującym Mikołajka (będącym osią obejrzanego filmu) tworzą plakaty („dywaniki pomysłów”), na których umieszczają napisane na kartkach propozycje odpowiedzi na pytanie: co powinien zrobić bohater filmu, nie uciekając się do przemocy, który obawia się, że po narodzinach brata rodzice przestaną go kochać? Po zakończeniu zgłaszania rozwiązań następuje ocena punktowa każdego z rozwiązań. Każdy uczestnik dyskusji ma do dyspozycji 1, 2 lub 3 punkty, które przydziela wg własnego uznania wybranym rozwiązaniom. Za najlepsze rozwiązanie problemu uznaje się to, które uzyskało największą liczbę punktów.

Inne polecane filmy:

13) rozpoznaje i charakteryzuje różne przejawy przemocy; wyjaśnia pojęcie cyberprzemocy; (…)

Propozycja zajęć:

Po obejrzeniu filmu Miś Bamse i Miasto Złodziei nauczyciel przypomina uczniom różne sytuacje (sceny) z filmu, prosząc, aby powiedzieli, czy ich zdaniem możemy powiedzieć, że bohaterowie filmu spotkali się w nich z przejawami przemocy. Po ustaleniu, w których sytuacjach można mówić o stosowaniu przemocy, uczniowie (z pomocą nauczyciela) starają się znaleźć elementy wspólne dla wybranych przez siebie scen, a następnie zdefiniować czym jest przemoc.

Inne polecane filmy:

17) wyjaśnia, na czym polega zasada fair play; (…)

Propozycja zajęć:

Przed zapoznaniem się z filmem Giganci ze stali w reżyserii Shawna Levy’ego uczniowie ustalają, czym jest fair play i co w ich mniemaniu oznaczają zwroty takie jak: „grać fair”, „postępować fair”, „być fair” oraz do jakiej dziedziny życia się odnoszą. Po zapoznaniu się z filmem uczniowie pracując w grupach starają się odpowiedzieć na pytanie: dlaczego możemy powiedzieć, że ojciec głównego bohatera filmu, Charlie Kenton (kreowany przez Hugh Jackmana), ciotka Debra i Marvin (prawni opiekunowie bohatera) oraz Farra Lemkova nie postępują fair w stosunku do Maxa Kentona, głównego bohatera filmu. Pomysły poszczególnych grup zapisywane są na tablicy, a następnie omawiane przez całą klasę. W ramach pracy domowej uczniowie mogą przedstawić przykłady postępowania fair lub nie fair z jak najodleglejszych względem siebie dziedzin życia.

Inne polecane filmy:

  • 110%, reż. Agnieszka Gola-Rakowska (tekst na temat filmu dostępny na http://edukacjafilmowa.pl/110-2016/)
  • Zebra z klasą, reż. Frederik Du Chau
  • Podkręć jak Beckham, reż. Gurinder Chadha
  • Trener bardzo osobisty, reż. Gabriele Muccino

18) zna i wyjaśnia formułę zasady solidarności oraz podaje przykłady działań solidarnych; (…)

Propozycja zajęć:

Na wstępnym etapie zajęć uczniowie ustalają jak rozumieją pojęcia „solidarność” i „solidaryzować się”. Następnie oglądają krótki film dokumentalny Krystiana Bielatowicza Ja, uchodźca. Dalsza część zajęć prowadzona jest zgodnie z metodą „sześciu myślących kapeluszy”. Zadaniem uczniów jest znalezienie odpowiedzi na pytanie: co zrobić, aby uchodźcy czuli, że się z nimi naprawdę solidaryzujemy?

Inne polecane filmy:

  • Podaj dalej, reż. Mimi Leder
  • Wałęsa. Człowiek z nadziei, reż. Andrzej Wajda (fragmenty)
  • Billy Elliott, reż. Steven Daldry
  • Potop, reż. Jerzy Hoffman

19) wie, że kłamstwo – tak w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym – jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych przejawów zła moralnego; analizuje problem kłamstwa i formułuje ocenę moralną dotyczącą kłamstwa; (…)

Propozycja zajęć:

z wykorzystaniem filmu Łatwa dziewczyna, reż. Will Gluck. Tematem filmu jest zła reputacja (jako „puszczalskiej”), którą wyrabia sobie sama bohaterka – bez żadnych realnych podstaw, sadząc, że taka zła sława przysporzy jej popularności i przyjaciół. Można wykorzystać na zajęciach metodę dyskusyjną 6x6x6. Jest to metoda, w której 36 osób ma możliwość przedyskutowania w bardzo krótkim czasie jakiegoś tematu i poznania poglądów większości członków grupy. W 6 grupach, z których każda liczy 6 osób, przez 6 minut, uczestnicy dyskutują na podany przez prowadzącego temat. Następnie prowadzący tworzy nowych 6 grup tak, by w każdej znalazło się po jednej osobie z poprzednich grup dyskusyjnych. W tych nowych grupach uczestnicy omawiają wyniki pracy swoich grup. 6x6x6 to metoda niesłychanie angażująca wszystkich członków grupy. Każdy z nich w ciągu bardzo krótkiego czasu, (ok. 20 min.) pełni rolę zarówno uczestnika dyskusji, jak i sprawozdawcy. Wynikiem zajęć ma być wyciągniecie i zapisanie własnych wniosków z sytuacji, którą wywołała Olive Penderghast.

Inne polecane filmy:

III. Człowiek wobec siebie. Uczeń:

1) wyjaśnia, co to znaczy być osobą; objaśnia pojęcie godności człowieka;

2) wie, że ze względu na swoją wartość – osobową godność – jest równie wartościowym człowiekiem jak inni ludzie;

3) zna i rozwija swoje zalety, rozpoznaje i eliminuje swoje wady; (…)

Propozycja zajęć:

Po obejrzeniu fragmentu filmu Pawła Łozińskiego Nawet nie wiesz, jak bardzo Cię kocham, który jest zapisem terapii, nauczyciel informuje uczniów, że będą uczestnikami ćwiczenia stosowanego także przez psychologów. Ćwiczenie to pozwoli na wskazanie mocnych stron młodych ludzi. Każdy z uczniów otrzymuje kartkę, na której zapisuje swoje zalety, ale zastanawia się też nad własnymi wadami. Następnie każdy z uczniów wskazuje partnera kolejnego działania. Osoba ta ma za zadanie wypisanie 5 zalet kolegi/koleżanki. Potem przekazuje kartkę osobie zainteresowanej.

Inne polecane filmy:

5) wyjaśnia, dlaczego należy odnosić się z szacunkiem do własnego ciała;

6) wyjaśnia, dlaczego seksualność jest wartością; wie, że akty seksualne podlegają moralnej ocenie; (…)

Propozycja zajęć:

Po obejrzeniu filmu Syreny, reż. Richard Benjamin, uczniowie analizują postawy matki – Rachel Flax i jej córki Charlotte. Kobiety różnią się diametralnie w podejściu do własnej seksualności i planowania związków damsko-męskich. Rachel, po kolejnym nieudanym romansie ucieka do innej miejscowości, zabierając ze sobą dwie córki. Dorastająca Charlotte nienawidzi takiego życia – powierzchownych, szybkich związków, ciągłych przeprowadzek, niestałości i rozczarowania. Sama dostrzega wartość stałego i przemyślanego związku.

Inne polecane filmy:

9) wyjaśnia czym jest sumienie i jaką pełni rolę w życiu człowieka;

10) wyjaśnia ideę rozwoju moralnego i podaje przykłady działań egoistycznych, konformistycznych, altruistycznych.

11) wyjaśnia, na czym polega autonomia człowieka, podaje przykłady działań i postaw autonomicznych i nieautonomicznych; (…)

Propozycja zajęć:

Jeździec wielorybów, reż. Niki Caro. Paikea jest jedyną wnuczką wodza Maorysów i spadkobierczynią tradycji plemienia. Jednak konserwatywne poglądy dziadka utrudniają dziewczynce uzyskanie należnego miejsca w społeczności, ponieważ do tej pory następcami wodza i jeźdźcami wielorybów byli tylko chłopcy. Paikea musi udowodnić, że godna jest zostać przywódczynią plemienia. W filmie pokazane są zadania/próby, jakim poddawani są chłopcy z wioski, aby wyłonić spośród nich spadkobiercę. Zadanie uczniów polega na przygotowaniu w punktach drogi rozwoju dziewczynki (praca w grupach). Powinny tam się znaleźć kolejne jej działania, które pokażą jej współplemieńcom, że to właśnie ona nadaje się na ich przywódczynię (czego musi się nauczyć, jaką postawę prezentować etc.).

Inne polecane filmy:

  • Pamiętnik księżniczki, reż. Garry Marshall
  • Skok przez płot, reż.  Tim Johnson, Karey Kirkpatrick
  • Mustang z Dzikiej Doliny, reż. Lorna Cook, Kelly Asbury
  • Jurek, reż. Paweł Wysoczański (scenariusz zajęć dostępny na http://edukacjafilmowa.pl/jurek-2014/)

12) wyjaśnia, na czym polega interioryzacja wartości i norm moralnych; (…)

Propozycja zajęć:

Na podstawie filmu Zdjęcie, reż. Maciej Adamek, uczniowie próbują wskazać punkty zwrotne związane z interioryzacją przez młodego członka społeczności jej wartości i norm moralnych.

Te punkty to: bunt i zakwestionowanie obowiązujących norm, poszukiwanie wartości na własna rękę, powrót do ustalonych wartości.

Inne polecane filmy:

  1. Człowiek a świat ludzkich wytworów. Uczeń:
  • podaje przykłady ludzkich wytworów materialnych i niematerialnych oraz rozważa ich znaczenie w kontekście pytania o dobre życie; (…)

Propozycja zajęć:

Przeprowadzonych po projekcji filmu Dzielny mały toster w reżyserii Jerry’ego Reesa. Uczniowie identyfikują bohaterów filmu (toster, odkurzacz, kocyk, radio, lampa) i starają się określić ich funkcje. Nauczyciel prosi, aby dzieci wyobraziły sobie, jakie jest życie właściciela zagubionych urządzeń bez nich. (Oczekujemy odpowiedzi takich jak: trudne, smutne, ciężkie, niełatwe, męczące, itp.)  Uczniowie zostają poproszeni o podanie nazw innych przedmiotów i/ lub urządzeń, bez których nasze życie byłoby znacznie trudniejsze lub mniej przyjemne oraz uzasadnienie swojego stanowiska.

Inne polecane filmy:

  • Obrońcy skarbów, reż. George Clooney
  • Super Size Me, reż. Morgan Spurlock
  • Cały ten cukier, reż. Damon Gameau
  • Samochody, które zjadły Paryż, reż. Peter Weir
  • A.I. Sztuczna inteligencja, reż. Steven Spielberg (fragmenty)

7) jest świadomy, że postęp cywilizacyjny dokonuje się dzięki wiedzy; wyjaśnia, dlaczego wiedza jest dobrem (wartością); (…)

Propozycja zajęć:

Zajęcia przeprowadzone na podstawie filmu Bogowie w reżyserii Łukasza Palkowskiego, zgodnie z techniką nazywaną „dyskusją okrągłego stołu” (dyskusja polegająca na swobodnej wymianie poglądów między uczestnikami lekcji a przedstawiającym pewien wybrany problem, jak również między samymi uczestnikami). Na wstępie nauczyciel prezentuje uczniom kilka definicji: „ogół wiarygodnych informacji o rzeczywistości wraz z umiejętnością ich wykorzystywania”, „ogół treści utrwalonych w umyśle ludzkim w wyniku kumulowania doświadczenia oraz uczenia się”, „zasób informacji z jakiejś dziedziny” i prosi uczniów o ustalenie, do jakiego terminu odnoszą się one (wiedza). Następnie kieruje do uczniów serię pytań dotyczących bohatera obejrzanego filmu: kim jest z zawodu?, w czym się specjalizuje?, czego pragnie dokonać?, jakie okoliczności towarzyszyły realizacji podjętych przez niego przedsięwzięć?, w jaki sposób działania bohatera wpłynęły na zasób wiedzy w dziedzinie kardiologii?, jak zdobył wiedzę i umiejętności?, dlaczego możliwym stał się zabieg przeszczepiania ludzkiego serca? Następnie uczniowie podzieleni na grupy zostają poproszeni o odnalezienie informacji (przy pomocy internetu lub encyklopedii) na temat następujących osób: Hipokrates, Paracelsus, Ambroise Paré, Jean Louis Petit, Louis Pasteur, Alexander Fleming i ustawienie ich w kolejności chronologicznej. Każda z grup próbuje odpowiedzieć na pytanie: dlaczego możemy powiedzieć, że współczesna wiedza jest wynikiem pewnego rodzaju „sztafety pokoleń”? W ramach pracy domowej uczniowie mogą przedstawić podobne „sztafety” z innych dziedzin nauki (np. astronomia, fizyka, chemia).

Inne polecane filmy:

  1. Człowiek wobec przyrody. Uczeń:

1) wyjaśnia, co to znaczy, że przyroda jest dobrem (wartością);

2) dostrzega wartość miejsc, w których żyje;

3) jest świadomy, że przyroda jest dobrem, które należy chronić i uzasadnia potrzebę ochrony przyrody;

4) podaje przykłady właściwego korzystania z dobrodziejstw przyrody;

5) wie, jak można chronić przyrodę, i angażuje się w działania na rzecz ochrony przyrody;

6) wyjaśnia ideę odpowiedzialności za przyszłe pokolenia oraz rekonstruuje argumentację z odpowiedzialności za przyszłe pokolenia;

7) wyjaśnia, dlaczego nie należy traktować zwierząt w okrutny sposób;

8) podaje przykłady właściwego traktowania zwierząt.

Propozycja zajęć:

Po obejrzeniu Księgi dżungli, reż. Jon Favreau, pracujemy z uczestnikami metodą dramową. Prosimy, aby każdy uczeń wybrał sobie ulubionego, najbliższego sobie zwierzęcego bohatera. Może to być  Baloo, Bagheera, Raksha, Kaa, Akela, Król Louie albo nawet Shere Khan. Uczniowie charakteryzują cechy i opisują zachowania tych zwierząt, a następnie wcielają się w ich role.

Inne polecane filmy:

  • Amazonia. Przygody małpki Sai, reż. Thierry Ragobert (tekst na temat filmu dostępny na http://edukacjafilmowa.pl/amazonia-przygody-malpki-sai-2013/)
  • Księga dżungli, reż. Jon Favreau (tekst na temat filmu dostępny na http://edukacjafilmowa.pl/ksiega-dzungli-2016/)
  • Bambi, reż. Ben Sharpsteen, David Hand
  • Artur i Minimki, reż. Luc Besson
  • Avatar, reż. James Cameron
  • Sezon na misia, reż. Roger Allers, Jill Culton, Anthony Stacchi
  • Hotel dla psów, reż. Thor Freudenthal
  • Saga prastarej puszczy, reż. J. i B. Walencikowie, serial tvp
  • Medicine Man, reż. John McTiernan
  • Mikrokosmos, reż. Claude Nuridsany, Marie Pérennou
  • Makrokosmos, reż. Jacques Perrin, Jacques Cluzaud, Michel Debats
  • Królestwo, reż. Jacques Perrin i Jacques Cluzaud (tekst na temat filmu dostępny na http://edukacjafilmowa.pl/krolestwo-2015/)
  • Marsz pingwinów, reż. Luc Jacquet
  • Łata, reż. Zofia Ołdak (tekst na temat filmu dostępny na http://edukacjafilmowa.pl/lata-1988/)
  1. Człowiek wobec Boga (Sacrum). Uczeń:

1) wie, że są ludzie wierzący w istnienie Boga i ludzie niewierzący w istnienie Boga;

2) wie, że dla ludzi wierzących Bóg jest najwyższym dobrem (wartością) i źródłem prawa moralnego;

3) wyjaśnia, czym są wartości chrześcijańskie, objaśnia ich uniwersalne znaczenie (roszczenie do uniwersalności);

4) wie, czym jest moralność świecka (laicka);

5) uzasadnia, dlaczego należy okazywać szacunek zarówno ludziom wierzącym, jak i niewierzącym;

6) charakteryzuje komponenty moralne wielkich religii: judaizmu, hinduizmu, buddyzmu, chrześcijaństwa, islamu;

7) nie dyskryminuje innych ludzi, ze względu na ich przekonania dotyczące sfery Sacrum.

Propozycja zajęć:

Karol – człowiek, który został papieżem, reż. Giacomo Battiato. Stosujemy metodę biograficzną, polegającą na wykorzystaniu życiorysu postaci historycznej. W tym przypadku analizowana jest postać Karola Wojtyły, będącego jednocześnie wzorcem osobowym. Uczniowie zbierają i opracowują materiały dotyczące postaci Karola (np. z internetu, publikacji itp.); następnie określany jest temat gry: powody, dla których Karol stał się  wrogiem władzy socjalistycznej. Uczniowie w dwóch grupach przygotowują zestawy pytań, na które gra ma przynieść odpowiedzi, następnie zadają naprzemiennie pytania grupa grupie.

Inne polecane filmy:

  • Quo vadis, reż. Jerzy Kawalerowicz (omówienie filmu dostępne na http://edukacjafilmowa.pl/quo-vadis-2001/)
  • Święty Jan Bosko, reż. Lodovico Gasparini
  • Avatar, reż. James Cameron
  • Zerwany kłos, reż. Witold Ludwig
  • Bóg nie umarł, reż. Harold Cronk
  • Cristiada, reż. Dean Wright
  • Niebo istnieje… naprawdę, reż. Randall Wallace
  • Spotkanie, reż. David A.R. White
  • Czarna suknia, reż. Bruce Beresford
  • Mały Budda, reż. Bernardo Bertolucci
  • Dzieci niebios, reż. Majid Majidi
  • Dziewczynka w trampkach, reż Haifaa Al-Mansour (omówienie filmu dostępne na http://edukacjafilmowa.pl/dziewczynka-w-trampkach-2012/)
  • Mustang, reż. Deniz Gamze Erguven (tekst na temat filmu dostępny na http://edukacjafilmowa.pl/mustang-2015/) (fragmenty)

VII. Wybrane problemy moralne (do wyboru). Uczeń:

1) identyfikuje i klasyfikuje wybrane problemy moralne ze względu na wyróżniony typ relacji: człowiek wobec innych ludzi, człowiek wobec siebie samego, człowiek wobec ludzkich wytworów, człowiek wobec przyrody, człowiek wobec Boga;

2) odwołując się do własnych doświadczeń lub doświadczeń innych osób (w tym także postaci literackich, filmowych, przedstawionych w sztuce) charakteryzuje przeżycia wybranych osób (postaci) uwikłanych w omawiany problem moralny; (…)

Propozycja zajęć:

Historia z animowanego filmu Wszystkie psy idą do nieba, reż. Don Bluth, to opowieść o utracjuszu i hochsztaplerze. Pies Charlie prowadził naganny żywot. Był właścicielem kasyna. Po śmierci trafił do Nieba, podobnie jak wszystkie psy. Jednak nie wiedzie tam przykładnego żywota, tylko kradnie swój zegar życia i wraca na ziemię, by rozliczyć się z wrogami.

Istotą ćwiczenia będzie scharakteryzowanie przeżyć postaci uwikłanych w problemy moralne. Analizie i ocenie zostaną poddane zwłaszcza kolejne wybory Charliego: czym są podyktowane, co przynoszą jemu i innym? Warto wykorzystać w tym przypadku metodę myślących kapeluszy. Metoda pozwala na spojrzenie na analizowane zagadnienie z różnych punktów widzenia (więcej na temat metody w: Jolanta Śnieżek, Metody aktywizujące ze szczególnym uwzględnieniem metody projektu).

Inne polecane filmy:

[1]Kursywą zaznaczono treści zacytowane z Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r .w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej.

Problem do rozwiązania

Jeżeli nurtuje Cię jakiś problem związany z edukacją filmową

Napisz do nas

Dla uczniów – pomoc w doborze filmów do prezentacji i konkursów

Dla nauczycieli – pomoc w doborze filmów do treści nauczania