Adresat zajęć: uczniowie szkoły ponadgimnazjalnej.

Rodzaj zajęć: wiedza o kulturze.

Cel ogólny: Rozwijanie umiejętności analizy i interpretacji filmu dokumentalnego.

Cele szczegółowe:

Uczeń:

• wskazuje oraz poddaje analizie i interpretacji składniki świata przedstawionego dokumentu filmowego;
• nabywa, pogłębia i doskonali umiejętności ukierunkowanej pracy z tekstem filmowym;
• analizuje wypowiedzi bohaterów filmu dokumentalnego i na ich podstawie dokonuje oceny faktów i zdarzeń przedstawionych w filmie, a odnoszących się do innych filmowych postaci;
• dostrzega wymiar informacyjny dokumentu filmowego, mając świadomość artystycznej kreacji rzeczywistości w nim przedstawionej.

Metody pracy: burza mózgów, pogadanka, rozmowa/dyskusja ukierunkowana, praca twórcza, praca z filmem.

Formy pracy: praca indywidualna, praca w parach, praca w grupach eksperckich, praca zbiorowa.

Środki i materiały dydaktyczne: karty pracy z filmem.

Słowa kluczowe: Amy Winehouse, diegeza, muzyka, artystka, sława, kariera.

Czas trwania: dwie godziny lekcyjne + projekcja filmu.

Przebieg zajęć:

Motto zajęć:

„Zwolnij, jesteś zbyt ważna. Nauczysz się żyć, tylko jeśli będziesz żyła wystarczająco długo”.
Tony Bennett

Spotkanie pierwsze

Przed projekcją filmu Amy. Przygotowanie do świadomego, kompetentnego i ukierunkowanego odbioru dokumentu filmowego.

1.Nauczyciel odtwarza wybrany przez siebie utwór muzyczny w wykonaniu Amy Winehouse (może to być piosenka pt. Rehab), a następnie prosi uczniów o podzielenie się (w wypowiedziach ustnych) informacjami/refleksjami/emocjami, do wywołania których impulsem była wysłuchana kompozycja muzyczna.

2. Prowadzący porządkuje wypowiedzi uczniów według trzech komponentów treściowych:

• informacje o wykonawczyni piosenki i samej piosence,
• refleksje dotyczące artystki i wysłuchanego utworu,
• uczucia/emocje, jakie wzbudziła Amy i zaśpiewany przez nią song.

3. Nauczyciel informuje uczniów, że na zajęciach edukacyjnych będą uczestniczyli w projekcie filmowo-muzycznym zainspirowanym oscarowym dokumentem muzycznym poświęconym życiu Amy Winehouse i jej karierze artystycznej (projekt będzie miał formę tryptyku merytoryczno-metodycznego, którego pierwszą część stanowić będzie przygotowanie do odbioru wspomnianego filmu; część druga to jego projekcja; natomiast część ostatnia będzie poświęcona ukierunkowanej analizie i interpretacji dokumentu filmowego Amy).

4. Prowadzący zapisuje na tablicy hasło: „Zaczynamy od biografii Amy” i odwołuje się do informacji biograficznych o bohaterce filmu, jakie uczniowie w fazie początkowej lekcji wymienili, a następnie poleca uczniom, aby pracując w grupach/parach, zapoznali się ze wskazanymi przez nauczyciela źródłami wiedzy o artystce i na ich podstawie opracowali jej faktograficzną biografię[1] w formie CV.

Ciekawym, jeśli chodzi o formę przekazu, dopełnieniem tej części lekcji może się okazać wykorzystanie wybranych audycji radiowych z cyklu poświęconego Amy, opracowanych w Polskim Radiu[2].

5. Przedstawiciele zespołów uczniowskich prezentują przygotowane biografie piosenkarki. Nauczyciel, dokonując podsumowania tej części lekcji, prosi uczniów, aby dokończyli frazę: „Amy Winehouse to…, gdyż…”.

6. Nauczyciel podaje uczniom podstawowe informacje o dokumencie filmowym w reżyserii Asifa Kapadii, przedstawiając dossier filmu Amy. Następnie dzieli uczniów na grupy eksperckie, których zadaniem będzie — w trakcie oglądania filmu — zwrócenie uwagi na zagadnienie przydzielone im do opracowania.

Zagadnienia: Proces „stawania się gwiazdą”. Jej muzyka/jej piosenki: tematy i formy. Jej życie: filmowa faktografia biografii. Jej życie osobiste: filozofia istnienia/natura/psyche/marzenia. W lustrze innych — inni o niej. W lustrze siebie — ona o sobie. Ona sama o swej rodzinie. Rodzina o niej. Sama o swej muzyce. Inni o jej muzyce. Filmowy dziennik — kalendarz życia artystki. Ona i jej miłości. Zależności i uzależnienia — symptomy/przebieg/skutki. Forma filmowego dokumentu — narracja/konstrukcja/formuła.

Spotkanie drugie

Projekcja filmu Amy.

Spotkanie trzecie

Po projekcji filmu Amy. Rozmowa o filmie. Analiza i interpretacja zawartości znaczeniowej filmowego świata. Pytania. Dyskusja. Refleksje. Wnioski. Syntezy.

1.Nauczyciel inicjuje rozmowę o filmie, pytając uczniów o recepcję filmu z emocjonalnej i refleksyjnej perspektywy odbiorczej. Zapisuje na tablicy frazy:

• Ja o filmie.
• Ja wobec filmu.

2. Prowadzący inicjuje rozmowę ukierunkowaną na percepcję przez uczniów świata przedstawionego w filmowym dokumencie, prosząc o konkretyzację informacji dotyczących jego: czasoprzestrzeni, bohaterów, zdarzeń egzemplifikujących proces rozwoju kariery artystycznej tytułowej bohaterki filmu, formy dokumentu, a także jego tematyki/problematyki.

3. Uczniowie, pracując w zespołach, wypełniają kartę pracy z filmem (ZAŁĄCZNIK NR 1) i przedstawiają na forum klasy opracowane zagadnienia.

4. Nauczyciel prosi uczniów, aby pracując w grupach eksperckich, dokonali analizy zagadnień, które zostały im przydzielone do wnikliwej obserwacji w czasie projekcji dokumentu.

5. Przedstawiciele poszczególnych grup eksperckich prezentują wyniki pracy zespołu, a nauczyciel, dokonując syntezy tego segmentu zajęć, zwraca uwagę na bogactwo tematyczno-problemowe filmu oraz na różne perspektywy przedstawienia przedmiotowych zagadnień w filmie (o tym samym, ale inaczej). Wskazane byłoby dopełnienie informacji o omawianym dokumencie poprzez lekturę wybranej przez nauczyciela recenzji filmu[3].

6. Nauczyciel rozdaje uczniom kartę pracy z filmem (ZAŁĄCZNIK NR 2), prosząc o ukierunkowaną pracę zespołową nad filmowym dokumentem w oparciu o instrukcję.

7. Przedstawiciele uczniowskich zespołów przedstawiają swoje subiektywne/krytyczne/wartościujące recepcje wypowiedzi filmowych bohaterów odnoszące się do Amy.

8. Nauczyciel podsumowując tę część zajęć, stawia pytania: Kim była Amy Winehouse? Jaka była Amy Winehouse? Dlaczego Amy Winehouse „przestała być”? Kim by była Amy Winehouse, „gdyby i jeśliby była”?, prosząc uczniów, by formowali kolejne pytania, jakie w nich wywołuje filmowy dokument o Amy.

9. Nauczyciel zapisuje na tablicy temat zajęć i prosi uczniów, aby dzieląc się swoimi refleksjami, spostrzeżeniami, emocjami, odnieśli się najpierw do pierwszej części tematu, a potem do drugiej; następnie stawia pytania: Jakie było życie Amy Winehouse i dlaczego takie było? Co w jej życiu było najważniejsze?, prowokując/skłaniając powyższym uczniów do dyskusji.

10. Prowadzący, kończąc cykl zajęć z dokumentem filmowym Amy, przywołuje motto zajęć i prosi każdego z uczniów o odniesienie się do zawartych w nim refleksji w kontekście poznanego dokumentu, jak również własnych doświadczeń, emocji i obserwacji.

Praca domowa:

(DO WYBORU):

• Portret Amy Winehouse na podstawie wybranej dyskografii artystki — esej muzyczny.
• „Czarny cień zagłady w pełni ogarnął mnie…”. Flesze/kamery/paparazzi i ona sama ze sobą i wobec siebie. Fenomen sławy, której się bała… — esej filozoficzny.

ZAŁĄCZNIK NR 1

Dokonaj konkretyzacji danych o filmowym świecie dokumentu Amy, podając informacje o wskazanych w tabeli elementach świata przedstawionego w filmie.

Karta informacji o świecie przedstawionym filmowego dokumentu.

Składniki świata przedstawionego w filmie dokumentalnym	Informacje/fakty — dane o filmowym świecie dokumentu Amy
Czas filmowej fabuły
Filmowe przestrzenie
Filmowi bohaterowie
Przełomowe wydarzenia w życiu Amy
Filmowa tematyka/problematyka
Forma filmowego dokumentu

ZAŁĄCZNIK NR 2

Dokonując twórczej analizy i interpretacji każdego z wybranych fragmentów wypowiedzi bohaterów filmu Amy, wskaż zawarte w nich informacje o artystce i wyraź wobec nich swoją refleksję/opinię/ocenę.

Fragmenty wypowiedzi bohaterów filmu Amy	Informacje/oceny/opinie
„Jestem Amy Winehouse, mam 20 lat i śpiewam jazz”[4]. „W mediach dawno nie było tak bezczelnej dziewczyny Potrafiła być uszczypliwa, szczególnie gdy się nudziła lub ktoś jej nie rozumiał”. „Mama wychowywała mnie i mojego brata całkiem sama. Nigdy nie mogła polegać na ojcu”. „Mówię o naprawdę poważnych sprawach”. „Byłam zawsze uśmiechniętą, pogodną dziewczynką. I jednocześnie nerwową”. „Gdy rodzice się rozstali, uznałam, że mogę nosić, co chcę, mogę przeklinać, malować się, jest fajnie. Zrobiłam sobie tatuaż, piercing, zaczęłam wagarować, miałam chłopaka”. „Brałam (…), od którego dostawałam lekkiego bzika. Nie wiedziałam, co to jest depresja. Czasami czułam się dziwnie i byłam inna. Chyba dlatego zaczęłam pisać piosenki. Wcale nie jestem mocno pokręcona. Wiele osób z depresją nie potrafi dać upustu emocjom”.
„Zawsze piszę o sprawach osobistych. Nie umiem mówić o czymś, czego nie przeżyłam. Nawet jeśli moje refleksje są smutne, nigdy ich tak nie zostawiam. Zawsze dodaję jakąś puentę. Dlatego moje piosenki są oryginalne”.  „Chciałam całymi dniami pisać piosenki, słuchać głośnej muzyki, jarać trawę. Zaczęłam pisać piosenki oparte na moim życiu”. „Jej talent poetycki i melodyczny dowodził, że jej młode ciało kryło bardzo starą duszę”. „Mam własny styl. Sama także piszę swoje piosenki”. „Czarnej zagłady cień w pełni ogarnął mnie”. „Miała bezpośrednie podejście do muzyki. Bardzo emocjonalne. Jakby muzyka to była osoba, dla której mogłaby umrzeć”. „Piszę piosenki, bo mam zryty mózg i muszę to przelać na papier. To mi pomaga. Ze zła powstaje dobro. Uczucia i słowa kłębiły się wokół mnie. Gdy pisze się piosenkę, trzeba pamiętać uczucia, jaka była pogoda, jak pachniała jego szyja. Trzeba pamiętać wszystko”.
„Sprawiała, że człowiek czuł się bardzo ważny. Lecz po chwili umiała odebrać całą pewność siebie. A zaraz, znów dzięki niej, czułeś się ważny. Taka była. Lubiła, by ludzie dobrze się przy niej czuli, a potem ich szokowała”. „Pamiętam, że wyczułem w niej silną osobowość. Zbuntowana, żydowska dziewczyna z północnego Londynu. Była dość nieśmiała, ale miała w sobie charyzmę”. „Jest wyjątkowa, ostra i szczera. Najbardziej lubiłem w Amy to, że nikogo nie udawała. Była autentyczna. Cudownie się śmiała i była po prostu urocza”.
„Myślisz, że będziesz wielką gwiazdą? Nie. Moja muzyka to zupełnie inna liga. Czasem chciałabym, żeby było inaczej. Ale raczej nie będę sławna. Nie poradziłabym sobie z tym. Pewnie bym oszalała!”. „Panowała już triumfalna atmosfera, związana z Rehab. Ta piosenka miała decydujące znaczenie. Wyniosła Amy na wyżyny. Dzięki niej stała się gwiazdą”. „Czy ta nagroda coś zmieniła w twoim życiu? Nastąpił jakiś przełom? — Nie patrzę na to w ten sposób. Wiem, że to brzmi nieszczerze. Ludzie pewnie mi nie wierzą, ale naprawdę inaczej to postrzegam. Gdybym myślała, że jestem sławna, to pewnie bym się zabiła. To przerażające. Naprawdę się tego boję”. „Wcale nie gwiazdorzyła. Sukces nieomal ją zawstydzał. Trochę się bała tego, co ją czeka. Nie wiedziała, czy temu podoła. W tej branży w żaden sposób nie można się przygotować na taki sukces. Nie ma podręcznika. Można ostrzec artystę, wstępnie go przygotować, ale fenomenu sławy nie da się do niczego porównać”. „Była już wtedy bardzo sławna i bardzo bogata. Miała zespół ludzi, którzy wszystko za nią robili. A to nie jest prawdziwe życie”. „Nie umiała sprostać wymaganiom, jakie nałożył na nią uzyskany sukces. A ja zobaczyłem osobę, która pragnie zniknąć”. Coś takiego jak sława nie istnieje. Jak to? Przecież ty jesteś sławna. Nie wiem. To posrana bzdura. Trudno znaleźć zaufaną osobę? Tak”. „Gdy na szali leżą duże pieniądze i duże oczekiwania, ludzie zaczynają odchylać się od normy. Usiłują poradzić sobie z problemami tak, żeby nie wpłynęło to na ich powodzenie finansowe”.
„To jedna z najbardziej utalentowanych wokalistek, Amy miała ten dar. Była urodzoną, prawdziwą wokalistką jazzową. Mówiła: »Nie jestem piosenkarką, tylko wokalistką jazzową«”. „Była jedną z najprawdziwszych wokalistek jazzowych. Powinna stanąć u boku Elli Fitzgerald i Billie Holiday. Miała niezwykły dar. Gdyby żyła, powiedziałbym jej: »Zwolnij, jesteś zbyt ważna. Nauczysz się żyć, tylko jeśli będziesz żyła wystarczająco długo«”.
„Uznaliśmy wtedy, że sprawy wymykają się spod kontroli. Musimy poszukać pomocy. Straciliśmy wtedy niepowtarzalną okazję, by poddać ją terapii. Nie wiem, czy byłaby skuteczna. Często trzeba powtarzać odwyk. Moglibyśmy za to zapewnić Amy profesjonalną pomoc, zanim świat zapragnął dostać kawałek jej duszy”. „Zrobiliśmy przerwę na lunch. Zamówiła olbrzymie danie. Zjadła też wielki deser. Zmiotła wszystko z talerzy i na chwilę zniknęła. Wróciła po 45 minutach trochę nieprzytomna. Menadżerka studia odciągnęła mnie na stronę. Powiedziała: »Chodź coś zobaczyć«. Zaprowadziła mnie do toalety. Amy wszystko wyrzygała”. „Udekorowała całą łazienkę. Najwyraźniej wycierała twarz, bo ręczniki miały ślady jej makijażu. Wtedy zrozumiałem, że sprawy naprawdę mają się źle”. „Mamo, znalazłam wspaniałą dietę. Mogę jeść, co zechcę, a potem to zwymiotuję”. „Wiem, że jestem świnią. Nic na to nie poradzę. Nie przywiązywałam do tego wagi”. „Myślałam, że to przeminie. Ale tak wygląda bulimia. To poważna choroba”. „Mówił, że Amy przedawkowała. Powiedziałem, żeby pojechali do szpitala, a ja ich tam znajdę. Umierała ze strachu. On też. Wyglądała jak dziecko. Była przerażona”. „Doktor wezwał nas do gabinetu i powiedział: »Ma we krwi tyle kokainy, heroiny, alkoholu i cracku, że to cud, że nie zapadła w śpiączkę. Tym razem wam się udało. Ale to młoda, drobna dziewczyna. Jej organizm tego nie wytrzyma. (…) Jeśli znowu dostanie zapaści, to umrze«”. „Blake ją prowadził, ale odniosłem wrażenie, że to ona bardziej chce poddać się terapii”. „Była całkowicie bezbronna. Zrozumiałem, że mamy do czynienia z przypadkiem, gdy jedna osoba pasożytuje na problemach drugiej. I nie życzy jej wyzdrowienia, bo straciłaby żywiciela”. „Czuła się potwornie rozdarta. Kochała faceta, któremu pragnęła dotrzymać kroku i razem z nim zażywała substancje odurzające. To straszliwe wahadło wychylało się z jednej skrajności w drugą”. „Artystka trafiła wczoraj do szpitala. Wytwórnia płytowa twierdzi, że to efekt wyczerpania, ale piosenkarka słynie z nadużywania alkoholu i narkotyków”. „Czułem, że ona jest skromną osobą, która znalazła się w niedobrej sytuacji”. „Źle się czuła. Zarówno fizycznie, jak i psychicznie. I nie chciała ciągle słuchać: »Przestań! Rzuć to!«. Ale w maju poszła na badanie do szpitala Priory. Stwierdzono u niej kilka poważnych dolegliwości. Był to skumulowany efekt picia alkoholu oraz bulimii. Czuła się całkiem dobrze, ale miała zaburzenia rytmu serca”. „Jeśli znowu zacznie pić, serce odmówi jej posłuszeństwa. Spytałam: »Tego chcesz? Chcesz umrzeć?«. Odpowiedziała, że nie. Wszystko szło ku dobremu. Nareszcie dostrzegliśmy jakieś światełko”. „Na niczym już jej nie zależało. Do tego stopnia, że chciała zniszczyć nie tylko swoją karierę, lecz także przyjaźnie i kontakty muzyczne”. „Ale ona nie żyła. Miała we krwi prawie 5 razy więcej alkoholu, niż dopuszcza limit dla kierowców. Do ustania akcji serca mogło doprowadzić połączenie alkoholu i zaburzeń łaknienia”.

Przypisy

[1] Dla realizacji wskazanego zagadnienia warto skorzystać z informacji o Amy Winehouse zamieszczonych pod adresami: https://pl.wikipedia.org/wiki/Amy_Winehouse, http://wyborcza.pl/1,75410,9997022,Dzis_druga_rocznica_smierci_Amy_Winehouse__Miala_27.html#ixzz4ALPv27Mk,
http://www.amywinehouse.com

[2] http://www.polskieradio.pl/Amy-Winehouse/Tag166310

[3] Np. http://www.tvn24.pl/oscary-2016,134,m/wstrzasajaca-historia-upadku-amy-zycie-po-zyciu,620788.html

[4] Wszystkie zacytowane wypowiedzi zostały spisane z filmu przez autora scenariusza zajęć.